Terwijl bossen verdwijnen en gemeenschappen hun leefomgeving verliezen, blijven banken zoals Rabobank miljarden pompen in bedrijven die betrokken zijn bij natuurverwoesting. Ondanks nieuw leiderschap en mooie woorden, laat Rabobanks financiering nog steeds de kettingzagen ronken in de Amazone en andere Braziliaanse natuur. Dat moet veranderen.
Overal ter wereld hebben natuurbranden, uitdijende palmolieplantages en stervende bossen een enorme impact op lokale gemeenschappen en ecosystemen. Van Sumatraanse buffelhouders tot Ethiopische koffieboeren en van Filipijnse vissers tot inheemse groepen in de Verenigde Staten en Brazilië, allemaal staan zij voor ongekende uitdagingen die hun inkomstenbron, voedselvoorziening en leefwijze bedreigen.
In de Amazone zijn de gevolgen pijnlijk zichtbaar. Kolkende rook, felle vlammen en uitgestrekte weilanden waar eens eeuwenoude bossen stonden. Achter deze vernietiging die we met het blote oog kunnen waarnemen, schuilt een kracht die minder zichtbaar is: de duizelingwekkende geldstromen die al deze ellende mogelijk maken. Terwijl de camera’s gericht staan op de vlammen, blijven de financiële instellingen meestal buiten beeld.
Dankzij jouw steun komt Greenpeace al decennialang in actie tegen zowel de uitvoerders als de geldverstrekkers van natuurvernietiging. In de jaren 80 en 90 richtten milieuorganisaties met succes hun pijlen op de Wereldbank, die werd gedwongen haar financiering van milieuschadelijke projecten deels te herzien. Nu zetten we de schijnwerpers op banken als Rabobank, een financiële reus die zichzelf presenteert als een groene en duurzame bank, maar tegelijkertijd wereldwijd bedrijven financiert die betrokken zijn bij de vernietiging van bossen, ecosystemen en biodiversiteit.
Nieuwe onthullingen over Rabobank
Een nieuw rapport van onderzoeksbureau Profundo onthult dat Rabobank, onder leiding van de nieuwe ceo Stefaan Decraene, in 2023 opnieuw aanzienlijk heeft bijgedragen aan de verwoesting van het Braziliaanse regenwoud en andere natuurgebieden. Volgens het rapport uit oktober 2024 kan de bank met haar financiële dienstverlening in verband worden gebracht met 17.200 hectare ontbossing in Brazilië, gelijk aan de oppervlakte van Texel. De milieu-, klimaat- en gezondheidsschade die daarmee gepaard gaat, wordt geschat op maar liefst € 3,9 miljard. Nu is Rabobank niet de enige speler in de keten die profiteert van deze geldstroom. Ook vlees- en sojaboeren, vleesverwerkers en bijvoorbeeld supermarkten profiteren. Via een verdeelsleutel kan Rabobank direct verantwoordelijk worden gehouden voor € 515 miljoen van deze schade, alleen al in 2023.
Deze cijfers zijn onderdeel van een alarmerend patroon. Van 2020 tot en met 2023 komt het totale schadebedrag dat gekoppeld kan worden aan de schadelijke geldstromen van Rabobank uit op € 10 miljard. Maar het is niet de bank die hiervoor opdraait. Terwijl Rabobank in 2023 € 101 miljoen winst behaalde op leningen aan sectoren met een hoog ontbossingsrisico, wordt de schade aan klimaat, natuur en gezondheid afgewenteld op de samenleving.
Het zichtbare versus het ontzichtbare
Rabobank, maar ook bijvoorbeeld BNP Paribas, Santander en Deutsche Bank leverden de miljardenleningen die de motor zijn achter de verwoestende praktijken van bedrijven als het Braziliaanse JBS, ’s werelds grootste vleesbedrijf, sojamultinational Cargill en palmolieconglomeraat Sinar Mas. Stuk voor stuk bedrijven die herhaaldelijk in verband zijn gebracht met ontbossing en andere milieu- en mensenrechtenschendingen. Volgens een recent rapport van Greenpeace (i.s.m. Milieudefensie en Harvest) leenden Europese banken sinds 2015 bijna € 256 miljard uit aan bedrijven in sectoren zoals soja, palmolie en vee. Sectoren die verantwoordelijk zijn voor de wereldwijde vernietiging van regenwouden, savannes en andere kwetsbare natuurgebieden.
Deze enorme geldstromen zijn vaak verborgen in complexe financiële transacties, maar vormen de ruggengraat van veel natuurvernietiging. ‘De beelden van brandende bossen en gekapte bomen zijn de zichtbare kant van het probleem’, benadrukt Greenpeace-campagneleider Sigrid Deters. ‘Maar zonder de financiële steun van banken zou dit niet mogelijk zijn. Het is de financiering die de landbouwmachines laat draaien en de kettingzagen laat ronken.’
Europese banken en hun rol in natuurvernietiging
De Europese Bossenwet ligt al klaar om ontbossing te verbieden voor producten zoals soja en palmolie. ‘Het is een flinke teleurstelling dat de invoering van deze wet waarschijnlijk een jaar wordt uitgesteld’, zegt Sigrid. ‘Maar in de tussentijd gaat Greenpeace volop campagne voeren om ook de geldstromen naar ontbossing te stoppen. De Europese Unie moet ook de financiering van bedrijven die ontbossen verbieden.’
De Braziliaanse natuur lijdt ernstig onder de Europese honger naar grondstoffen. Grote delen van het Amazoneregenwoud worden gekapt om ruimte te maken voor veeteelt, en de Cerrado, een van de meest biodiverse savanne-ecosystemen ter wereld, wordt iedere dag kleiner voor de productie van soja. Soja die uiteindelijk op de Europese markt terechtkomt als veevoer voor de intensieve veehouderij, een industrie die in Nederland nauw verbonden is met Rabobank. Sigrid: ‘Al die uitbreidingen van sojavelden in Brazilië en van de veeindustrie in Nederland – waarvoor grote hoeveelheden soja nodig is – gebeurt met financiële steun van banken als Rabobank, die zichzelf ondertussen blijft profileren als een duurzame bank.’
Rabobank financier van destructieve landbouw
Rabobank speelt een sleutelrol in de industriële landbouw en de daarmee gepaard gaande vernietiging van natuur. Ons rapport ‘Bankrolling ecosystem destruction’ legde begin dit jaar al bloot hoe Rabobank niet alleen in Nederland, maar wereldwijd actief betrokken is bij het financieren van bedrijven die grootschalige ontbossing en ecologische schade veroorzaken. Je kon er al over lezen in de lente-editie van Greenpeace Magazine: tussen 2015 en 2021 was Rabobank de grootste Europese geldschieter van JBS en Sinar Mas, en ook Cargill kreeg honderden miljoenen aan leningen, ondanks de schandalen en rapporten die keer op keer aantonen dat deze bedrijven betrokken zijn bij ontbossing.
Wereldwijde voorbeelden
Naast de ontbossing in de Amazone en andere Braziliaanse natuur zijn er wereldwijd talloze voorbeelden van natuurvernietiging die mede mogelijk wordt gemaakt door banken.
Kolenmijnen in Australië
De Carmichael-kolenmijn in Australië is een van de grootste en meest controversiële kolenprojecten ter wereld. Dit project, gefinancierd door banken zoals de State Bank of India, vormt een indirecte en een directe bedreiging voor het Groot Barrièrerif. De opwarming door de enorme CO2-uitstoot tast het koraalrif nog verder aan en de kolen worden ook nog eens dwars over het rif getransporteerd.
Palmolieplantages in Indonesië
In Indonesië wordt het regenwoud massaal gekapt voor palmolieplantages, wat leidt tot het verlies van leefgebieden van bedreigde diersoorten zoals de orang-oetan. Banken als HSBC en Deutsche Bank hebben deze industrie jarenlang gefinancierd, ondanks illegale houtkap en ernstige schade aan het milieu.
Mijnbouw in DR Congo
Mijnbouwbedrijven in de Democratische Republiek Congo die kobalt en koper winnen, zijn verantwoordelijk voor grootschalige vernietiging van bossen en vervuiling van rivieren. Financiële instellingen zoals Standard Chartered en BNP Paribas hebben deze destructieve industrie ondersteund.
Oliepijpleiding in North Dakota
De Dakota Access Pipeline in de Verenigde Staten heeft de rechten van inheemse volkeren geschonden en dreigt het drinkwater van de Standing Rock Sioux-stam te vervuilen. Banken zoals Wells Fargo en Citibank financierden dit project, ondanks felle protesten en juridische procedures.
En dat is nog maar een kleine greep. In al die landen trekt Greenpeace, óók dankzij jouw steun in Nederland, op met lokale gemeenschappen en andere organisaties om de geldverstrekkers verantwoordelijk te stellen. De voorbeelden laten volgens Sigrid zien hoe diep banken betrokken zijn bij de vernietiging van onze planeet.
De noodzaak van radicale hervormingen
De campagne die we voeren tegen Rabobank onderstreept de dringende noodzaak om de financiële sector fundamenteel te hervormen. ‘We kunnen de klimaat- en natuurcrisis niet oplossen zonder een radicale omslag in de manier waarop financiële instellingen opereren,’ zegt Sigrid. ‘Het feit dat Rabobank onder haar nieuwe ceo doorgaat met het financieren van destructieve activiteiten, laat zien dat vrijwillige beloftes en nieuwe gezichten aan de top niet voldoende zijn. Bedrijven en banken die jarenlang winst hebben gemaakt ten koste van het milieu, moeten nu verantwoordelijkheid nemen. We kunnen niet langer vertrouwen op zelfregulering. Wetgeving is noodzakelijk om banken zoals Rabobank te dwingen hun destructieve financieringspraktijken te beëindigen en actief bij te dragen aan een duurzame toekomst.’
Wetgeving is nodig
Tot nu toe heeft de financiële sector in Nederland en Europa een vrijbrief gekregen als het gaat om natuurverwoesting. Wel onderzoekt de Europese Unie of wetgeving voor de sector misschien toch noodzakelijk is. Onze onderzoeksrapporten over de desastreuze rol van financiële instellingen, die we mede dankzij jouw steun kunnen maken, laten aan duidelijkheid niets te wensen over: natuurlijk is die wetgeving nodig.
Jarenlange beloftes en groene intenties van banken en bedrijven brengen volstrekt onvoldoende resultaat. ‘We zullen ze moeten dwingen om ontbossing helemaal te weren uit hun financieringen’, zegt Sigrid. ‘Als we de klimaat- en natuurcrisis serieus willen nemen, moeten we erkennen dat natuurvernietiging niet alleen plaatsvindt in onze bossen en natuur, maar ook in de directiekamers van financiële instellingen.’
Teken de petitie
Wij vragen de Nederlandse regering om in de Europese Unie te pleiten voor een bossenwet voor banken. En aan de nieuwe ceo van Rabobank om zich publiekelijk uit te spreken vóór zo’n wet. Samen met jou gaan we ervoor zorgen dat grote bedrijven en financiële instellingen niet langer kunnen profiteren van de verwoesting van bossen en regenwouden. Natuur, klimaat en mensen moeten centraal staan in onze handel, niet de winst van een handjevol bedrijven en banken. Teken nu de petitie via act.gp/ontbossing.
Dit artikel verscheen in de herfst/winter-editie 2024 van Greenpeace Magazine.
