… czyli wielka trójka karpackich zwierząt
Dzika przyroda karpackich lasów to prawdziwy cud – tętniąca życiem kraina, gdzie wciąż można poczuć pierwotny rytm natury. To tutaj, wśród starych buków i świerków, wędrują niedźwiedzie brunatne, w ciszy przemykają rysie, a wilki prowadzą swoje rodziny.
Niedźwiedź brunatny
– król karpackiej puszczy
Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to największy lądowy drapieżnik występujący w Europie. Choć jego sylwetka może budzić grozę – samce osiągają nawet 300 kg wagi – w rzeczywistości to stworzenia ostrożne, skryte i nieagresywne wobec ludzi.
W Polsce niedźwiedzie występują głównie w południowo-wschodniej części kraju, zwłaszcza w Bieszczadach, Tatrach i Pieninach. Lasy Karpat są domem dla jednej z najważniejszych populacji niedźwiedzi brunatnych w Europie.
Można je spotkać od polskiej części Karpat poprzez Słowację, Ukrainę i przede wszystkim w Rumunii, gdzie żyje ich najwięcej. Szacuje się, że w Polsce żyje około 100 niedźwiedzi, jednak są one niezwykle rozproszone i rzadko widywane. Ich obecność jest sygnałem zdrowego ekosystemu i sukcesu długofalowej ochrony przyrody.
Kilka faktów o niedźwiedziach
- Niedźwiedź brunatny może ważyć nawet 400 kg (samce), a mimo to porusza się cicho i z gracją.
- Potrafi biegać z prędkością do 50 km/h!
- Jest wszystkożerny – jego dieta składa się głównie z roślin, owoców, korzeni i owadów, ale nie pogardzi też padliną czy małym ssakiem. Wbrew popularnemu mitowi, nie wszystkie niedźwiedzie uwielbiają miód – choć faktycznie mogą się nim zainteresować, bardziej zależy im na białku i kaloriach.
- Niedźwiedzie mają wyjątkowo czuły węch – mogą wyczuć np. padlinę z odległości kilku kilometrów.
- Niedźwiedzie karpackie zapadają w sen zimowy, który jest stanem bardzo ograniczonej aktywności – mogą się z niego wybudzić, jeśli warunki pogodowe na to pozwalają. Brak mroźnych zim sprawia, że sen zimowy karpackich niedźwiedzi jest coraz płytszy i krótki. Jednym z preferowanych miejsc do zimowego snu są duże „dziuple” przy ziemi w starych drzewach, tzw. gawry.
- Samica rodzi młode w gawrze zimą, najczęściej w styczniu lub lutym. Młode pozostają z nią przez około 2 lata, ucząc się przetrwania w dzikiej przyrodzie.
- Są bardzo inteligentne i mają doskonałą pamięć – potrafią zapamiętać miejsca z dostępem do jedzenia na lata.
Wędrowanie w krainie niedźwiedzi
Wcale nie jest łatwo spotkać niedźwiedzia w lesie. To skryte, unikające ludzi zwierzęta, a dla wielu górskich piechurów zobaczenie niedźwiedzia na żywo w naturze to tylko niezrealizowane marzenie. Ale oczywiście może się zdarzyć.
Jak rozpoznać ślady niedźwiedzia w lesie?
Tropy – czyli ślady łap – niedźwiedzia są duże i na ogół mają wyraźne ślady pazurów. Przednia łapa jest wyraźnie mniejsza i bardziej okrągła od tylnej. Ślady tylnych łap przypominają odrobinę odcisk ludzkiej stopy, są jednak o wiele masywniejsze. Mogą mieć do ok. 20 cm długości, a same pazury nawet kilka centymetrów długości! Odcisk przednich łap jest wyraźnie mniejszy. Możesz też zobaczyć ślady niedźwiedzich pazurów np. na drzewach, gdzie niedźwiedzie czasem zrywają korę. Poza łapami i pazurami, możesz natrafić na ich odchody – ponieważ są wszystkożerne, ich kupy mogą zawierać np. pozostałości leśnych owoców, ale też futro zjedzonych drobnych zwierząt.
Rysunki tropów i kup niedźwiedzia pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Jak NIE spotkać niedźwiedzia i co, jeśli jednak go spotkasz?
Przed wyruszeniem na szlak sprawdź, czy teren planowanej wycieczki może być ostoją niedźwiedzi, a jeśli tak to:
- Jeśli to możliwe, wędruj w grupach, a nie samotnie. Niedźwiedzie są mniej skłonne do zbliżania się do większej grupy ludzi.
- Dawaj znać o swojej obecności, np. głośno rozmawiając, podgwizdując czy klaszcząc od czasu do czasu. Ostrzega to niedźwiedzie i daje możliwość uniknięcia spotkania.
- Nie schodź poza szlaki w gęstą roślinność, gdzie mogą znajdować się niedźwiedzie.
- Zwracaj uwagę na oznaki aktywności niedźwiedzi, takie jak ślady łap lub odchody.
- Przechowuj żywność, śmieci i pachnące przedmioty w szczelnej torbie.
- Jeśli spotkasz niedźwiedzia, zachowaj spokój i unikaj gwałtownych ruchów. Nie uciekaj ani nie odwracaj się plecami do niedźwiedzia. Powoli wycofaj się, stojąc twarzą do niego. Unikaj kontaktu wzrokowego, mów do niego głośno, ale spokojnie niskim głosem. Nie krzycz.
Wesprzyj ochronę ostatnich dzikich lasów i zdobądź certyfikat Leśnego Bohatera / Bohaterki!
Wspieram!
Wilk – powrót legendy
Wilk szary (Canis lupus) od wieków rozpalał ludzką wyobraźnię – bohater bajek, mitów i… niepotrzebnych lęków. Przez lata bezpodstawnie tępiony i zagrożony całkowitym zniknięciem, dziś, dzięki ochronie i rosnącej świadomości, wilk wrócił do polskich i europejskich lasów.
Są inteligentne, rodzinne i bardzo potrzebne w przyrodzie. Zasługują na nasz szacunek i ochronę. Nie bój się wilków – poznaj je!
Lasy Karpat to jedna z najważniejszych ostoi wilka w Europie. Od momentu objęcia ich ochroną ścisłą, w Polsce populacja wilków rośnie i obecnie szacuje się ją na około 3 000 osobników obecnych w całym kraju, z czego znaczna część występuje właśnie w południowej części Polski – w Bieszczadach, Beskidach, Tatrach i na Pogórzu.
Nie wataha, a rodzina!
Wilki są bardzo rodzinne! Żyją w grupach, które liczą zwykle od 4 do 10 osobników: rodziców i ich potomstwo z różnych lat. Im więcej pokarmu, szczególnie dużych ssaków, tym taka grupa może być większa. Pamiętaj: nie nazywaj grupy wilków watahą – to słowo z języka myśliwych. To po prostu grupa rodzinna.
Wilcza grupa poluje zespołowo i doskonale ze sobą współpracuje, komunikując się ze sobą przez mimikę, mowę ciała i wycie. Każdy członek grupy ma swoją rolę w polowaniu a ich ulubionym pokarmem są dzikie ssaki kopytne: jelenie, sarny, dziki. Dzięki temu pełnią ważną funkcję regulacyjną w przyrodzie.
Każda wilcza grupa ma swoje jasno określone terytorium, które może obejmować od 100 do nawet 300 km²! Wilki znakują granice zapachem – m.in. moczem, odchodami oraz zapachem z gruczołów w łapach (drapiąc różne powierzchnie) i regularnie je patrolują.
Dlaczego wilki wyją?
Wilcze wycie to nie znak grozy! Wilki wyją, by utrzymać kontakt z członkami rodziny, zaznaczyć terytorium lub zsynchronizować działania. A ponieważ są aktywne głównie w nocy i nad ranem, to wtedy można usłyszeć ich charakterystyczny „śpiew”.
Jak rozpoznać ślady wilka w lesie?
Ślady wilczych łap podobne są do tropów dużego psa. Zwykle mają ok. 9–11 cm długości i 7–9 cm szerokości. Charakterystyczne są wyraźne pazury i duży odstęp między palcami a piętą. Wilk porusza się „sznurem” – jego tropy układają się w jednej linii, jakby stawiał łapę za łapą. To oszczędza energię i ułatwia poruszanie się po śniegu lub błocie. Nie tak trudno jest także natrafić na wilczą kupę, którą wilki lubią zostawić w widocznym miejscu (np. na środku drogi leśnej) lub podwyższeniu (np. kamieniu lub ściętym pniu), by oznaczyć w ten sposób swój rewir. Odchody wilka są walcowate, zwykle szaro-brązowe, często z widocznymi resztkami sierści lub kości.
Rysunki tropów i kupy wilka pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Co zrobić, jeśli spotkasz wilka? Ciesz się! 🙂
Takie spotkania w naturze należą do rzadkości. Wilki boją się ludzi i uciekną, kiedy tylko Cię wyczują. A jeśli nie uciekną od razu, zobaczysz je z zaskoczenia lub z większej odległości – spokojnie. Dzikie, zdrowe wilki nie atakują ludzi!
Podczas wędrówek po karpackich lasach masz sporą szansę na takie spotkanie lub chociaż na znalezienie tropów wilczej rodziny.
Wesprzyj ochronę ostatnich dzikich lasów i zdobądź certyfikat Leśnego Bohatera / Bohaterki!
Wspieram!Ryś – duch karpackich lasów
Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) to największy dziki kot Europy. Choć przypomina nieco dużego kota domowego, jest od niego wyraźnie większy. To niezależny, samotny i perfekcyjnie przystosowany myśliwy, którego spotkanie w naturze graniczy z cudem.
W Polsce ryś objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Występuje w kilku izolowanych populacjach, a największe z nich to:
- populacja karpacka (głównie Bieszczady i Tatry),
- populacja północna (Puszcza Augustowska, Piska, Knyszyńska),
oraz niewielka populacja w zachodniej Polsce.
Szacuje się, że w naszym kraju żyje ich około 200 (choć niektóre źródła piszą nawet o 300), a ich liczba może się mocno wahać w zależności od roku i metodyki badania.
Kilka faktów o rysiach
- Rysie prowadzą samotny tryb życia. Unika ludzi i innych drapieżników, poluje głównie nocą lub o zmierzchu.
- Dzięki potężnym łapom i długim nogom porusza się niemal bezszelestnie, a jego skok może mieć długość do 6 metrów!
- Najczęściej poluje na sarny, młode jelenie, zające, gryzonie i ptaki.
- Rozpoznasz go po charakterystycznych czarnych pędzelkach na uszach i krótkim ogonie z czarną końcówką.
- Młode rysie rodzą się wiosną (zwykle 1–3 kocięta) i pozostają z matką przez około rok.
- Poszczególne osobniki można rozpoznać po indywidualnym układzie cętek na futrze.
Jak rozpoznać ślady rysia w lesie?
Tropy rysia są okrągłe, o wymiarach ok. 6–9 cm średnicy, bez widocznych pazurów – koty chowają je podczas chodzenia. Odcisk łapy jest miękki i rozmyty na krawędziach, z wyraźnym odciskiem poduszek palców i śródstopia. Ryś stawia tylną łapę niemal dokładnie w ślad przedniej. Tropy są zazwyczaj rozstawione szerzej niż u wilka i mogą sprawiać wrażenie mniej uporządkowanych.
Odchody rysia są małe i zwarte, najczęściej pozostawiane w ukryciu – np. pod krzakiem, przy pniu czy w zagłębieniu terenu. Mogą zawierać sierść i fragmenty kości drobnych ofiar, ale są trudniejsze do znalezienia niż wilcze – ryś nie znakuje nimi tak aktywnie terytorium.
Rysunki tropów i kupy rysia pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Wesprzyj ochronę ostatnich dzikich lasów i zdobądź certyfikat Leśnego Bohatera / Bohaterki!
Wspieram!