Spółki energetyczne planują wielomiliardowe wydatki na drogi gaz z importu do produkcji energii elektrycznej. Prognozy rządowe nie wskazują takiej potrzeby. Greenpeace wnioskuje do NIK o kontrolę w ministerstwach i w spółce Polskie Sieci Elektroenergetyczne. Bo to ona, a nie rząd, zaczyna dyktować, jak ma wyglądać transformacja energetyczna. 

Rażący brak zgodności pomiędzy planami rządu i spółek energetycznych – to ustalenia Greenpeace Polska po przeanalizowaniu strategicznych dokumentów kluczowych podmiotów odpowiedzialnych za polską transformację energetyczną. Dotyczy to zwłaszcza prognoz zużycia gazu ziemnego i wielomiliardowych planów inwestycyjnych związanych z tym paliwem, a także jego przyszłej roli w polskiej energetyce. Pochodzący z importu spoza Unii Europejskiej, obarczony ryzykiem wahań rynkowych i niekorzystnych zmian geopolitycznych gaz ziemny jest w rządowych prognozach uznawany za paliwo przejściowe, a planowane zapotrzebowanie na gaz do produkcji energii elektrycznej jest znacznie niższe, niż zakładają to strategie spółek energetycznych.  

– Alarmujemy NIK, bo Polska może lada chwila popełnić dramatyczny błąd. Spółki pchają rząd w stronę gazu, a to sprawi, że ugrzęźniemy w kosztownym i ryzykownym uzależnieniu od jego importu. Przez dekady będziemy płacić zawyżone rachunki za energię. Wydawanie miliardów w gaz to nie jest transformacja energetyczna, a zamiana krajowego paliwa kopalnego na inne, z importu. To działanie sprzeczne z polską racją stanu. Naszym obowiązkiem jest budować przyszłość w oparciu o czyste, tanie i bezpieczne odnawialne źródła energii – to jedyna droga, by zapewnić ludziom stabilne ceny i bezpieczeństwo energetyczne – komentuje Anna Meres, koordynatorka kampanii klimatycznych w Greenpeace.

Greenpeace  składa wniosek do Naczelnej Izby Kontroli o skontrolowanie podmiotów odpowiedzialnych za planowanie i nadzór nad wdrożeniem transformacji energetycznej w Polsce. Powodem jest  rozbieżność prognoz zużycia i planów inwestycyjnych dotyczących gazu ziemnego i jego roli w przyszłym miksie elektroenergetycznym. Obecny stan koordynacji działań spółek energetycznych i agend rządowych grozi marnotrawstwem krajowych zasobów na ogromną skalę, co w efekcie spowoduje długotrwałe utrzymywanie się wysokich cen energii elektrycznej. Ze względu na negatywne konsekwencje tego stanu rzeczy dla bezpieczeństwa energetycznego, dla konkurencyjności polskiej gospodarki i dla jakości życia Polaków i Polek, konieczne jest jak najszybsze przeprowadzenie niezależnej kontroli działań spółki Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) oraz instytucji publicznych, odpowiedzialnych za planowanie i nadzór nad transformacją energetyczną. Planowane wydatki na gaz przeczą też podstawowemu celowi transformacji energetycznej, czyli dekarbonizacji i redukcji emisji gazów cieplarnianych. Tymczasem eksploatacja skroplonego gazu ziemnego LNG prowadzi do ogromnych emisji metanu – gazu, który w perspektywie dwudziestoletniej jest nawet osiemdziesiąt razy bardziej szkodliwy dla klimatu niż dwutlenek węgla. 

–  To, co zobaczyliśmy porównując dokumenty rządu i spółek to jeden wielki chaos, który uderzy obywateli po kieszeni i narazi bezpieczeństwo energetyczne Polski. Wierzymy, że kontrola NIK pozwoli nie tylko ujawnić przyczyny braku spójności i przejrzystości procesu decyzyjnego, ale przede wszystkim doprowadzi do jego skorygowania w kierunku zgodnym z interesem publicznym i racją stanu. Polska potrzebuje spójnej wizji transformacji opartej na OZE i magazynach energii, a nie na paliwach kopalnych z importu – dodaje Anna Meres z Greenpeace. 

Z porównania dokumentu rządowego (projekt aktualizacji Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu – aKPEiK, lipiec 2025) i planów Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. oraz spółek energetycznych: Orlenu, PGE, Tauronu i Enei, wynika, że spółki planują posiadać o około 6,5 gigawata mocy gazowych więcej, niż przewiduje rząd. Przyjmując uśredniony koszt budowy jednego gigawata na około 3 mld zł, spółki planują wydać na nadmiarowe moce około 20 mld zł. Kosztami tymi obciążeni zostaną polscy odbiorcy energii, którzy również zapłacą za kontrakty na import gazu do zasilania tych instalacji.

Poniżej przedstawiamy wyciąg z wniosku do NIK, podsumowujący nasze ustalenia. 

Wyciąg z wniosku Fundacji Greenpeace Polska do NIK o przeprowadzenie kontroli w resortach klimatu i środowiska, energii i  w biurze Pełnomocnika Rządu ds. Strategicznej Infrastruktury Energetycznej oraz w Polskich Sieciach Elektroenergetycznych S.A. w zakresie koordynacji, zgodności i efektywności związanych z transformacją energetyczną Polski ze szczególnym uwzględnieniem gazu w przyszłym miksie energetycznym.

 

Wyciąg:

  1. Wniosek. Można w sposób uzasadniony przypuszczać, że:
  • Dokumenty rządowe (KPEiK, PEP2040) oraz prowadzone ich aktualizacje, są rozbieżne merytorycznie z prognozami operatorów sieci przesyłowych (energii i gazu) i planami grup energetycznych przedstawionymi w ich strategiach. Szczególnie w zakresie rozwoju i roli gazu jako źródła energii w miksie energetycznym Polski, grupy energetyczne i PSE nie biorą pod uwagę dokumentów rządowych przy tworzeniu swoich prognoz i strategii działania.
  • Brak jest synchronizacji czasowej umożliwiającej zachowanie logicznego ciągu powstawania dokumentów określających kierunek transformacji energetycznej w Polsce (od dokumentów podmiotu nadrzędnego określającego kierunek transformacji do dokumentów podmiotów, które transformację tą faktycznie przeprowadzają). Horyzonty czasowe obejmowane przez krajowe dokumenty strategiczne i najważniejszych podmiotów realizujących transformację są różne. Dodatkowo dokumenty na szczeblu rządowym są tworzone w sposób przewlekły, co skutkuje faktem, iż część dokumentów tworzona przez operatorów systemu i grupy energetyczne bazuje na starych, nieaktualnych założeniach.
  • Jakość nadzoru prowadzonego przez administrację państwową nad PSE, szczególnie w zakresie prowadzenia aukcji na rynku mocy, budzi wątpliwości. Aukcja dogrywkowa na rynku mocy na rok 2029 przeprowadzona przez PSE promowała gaz jako źródło energii stawiając go przed magazynami energii i tym samym sprzyjała planom znaczącej rozbudowy mocy gazowych przez grupy energetyczne (które to plany są niezgodne z dokumentami rządowymi).
  • Powyższe doprowadziło do sytuacji, w której operatorzy (szczególnie PSE) i grupy energetyczne planują dużo większą ilość i udział gazu w produkcji energii elektrycznej niż rząd oraz będą realizować liczne duże projekty inwestycyjne w nowe moce gazowe (na ten cel przewidują znaczące nakłady inwestycyjne), a także widzą znacząco większe zapotrzebowanie na gaz w Polsce w przyszłości (szczególnie w roku 2040). 
  • Niesie to za sobą konkretne zagrożenia dla Polek, Polaków i polskiej gospodarki. Stąd też konieczna jest kontrola działań podmiotów wskazanych we wniosku pod kątem:
    • Nieefektywności działania uwidocznionej poprzez nieefektywny proces planowania transformacji energetycznej
    • Nieefektywności działania  uwidocznionej poprzez niewłaściwy monitoring i brak kontroli nad procesem wdrożenia kierunków transformacji energetycznej określonych w KPEiK
    • Działań właściwych ministrów nie zapewniających wdrożenia transformacji energetycznej i prowadzących pośrednio do niegospodarności środkami spółek, które są całościowo lub częściowo własnością Skarbu Państwa.
  1. Wniosek. Zachodzi uprawdopodobnione podejrzenie, że:
  • PSE, nie posiadając odpowiedniego umocowania, bazując na własnych modelach i założeniach, które nie są podawane do wiadomości publicznej, wpływa w istotny sposób na kierunek transformacji energetycznej w Polsce i promuje w ostatnim czasie gaz jako źródło energii z konsekwencjami na kolejne dekady. 
  • Dokumenty strategiczne wskazują na dużą zbieżność działań PSE z planami grup energetycznych w zakresie znaczącego wzrostu ilości energii produkowanej z gazu w krajowym miksie energetycznym oraz jednocześnie na dużą rozbieżność planów i prognoz PSE ze strategicznymi dokumentami rządowymi dot. transformacji energetycznej (szczególnie z KPEiK). PSE, podobnie jak największe grupy energetyczne, zakłada znacząco wyższe ilości energii elektrycznej produkowanej z gazu w polskim miksie energetycznym – dając w ten sposób sygnał akceptacji dla grup energetycznych co do ich planów znaczącego rozwoju mocy gazowych
  • PSE, podobnie jak grupy energetyczne, promuje gaz jako źródło energii i umożliwienie grupom energetycznym budowę dużej ilości mocy gazowych poprzez aukcje na rynku mocy. Fakt ten został szczególnie uwidoczniony w aukcji dogrywkowej na rok 2029, gdzie przez zabieg techniczny praktycznie wykluczone zostały magazyny energii wygrywające poprzednie aukcje
  • Powyższe pozwala przypuszczać, że PSE przyczyniło się do sytuacji, w której grupy energetyczne: planują dużo większą ilość i udział gazu w produkcji energii elektrycznej niż rząd, chcą realizować liczne duże projekty inwestycyjne w nowe moce gazowe (na ten cel przewidują znaczące nakłady inwestycyjne), otrzymują wsparcie finansowe w postaci kontraktów mocowych, bez których większość inwestycji gazowych byłaby nieopłacalna. 
  • Niesie to za sobą konkretne zagrożenia dla Polek, Polaków i polskiej gospodarki. Stąd też konieczna jest kontrola działań podmiotów wskazanych we wniosku pod kątem:
    • Niewłaściwej realizacja ustawowych obowiązków PSE jako operatora systemu przesyłowego – brak transparentności działań i wykraczanie poza zakres posiadanych kompetencji i uprawnień.
    • Braku efektywności działania PSE – brak efektywnej współpracy z ministrem właściwym do spraw działu administracji rządowej „energia” i „gospodarka surowcami energetycznymi”, nieuwzględniania lub niepełnego uwzględnianie założeń przyjmowanych przez rząd w dokumentach określających kierunki transformacji energetycznej kraju.
    • Działań PSE (poprzez nadawanie własnego / odrębnego od rządowego kierunku transformacji energetycznej) prowadzących pośrednio do niegospodarności środkami spółek energetycznych, które są częściowo własnością Skarbu Państwa
    • Działania PSE sprzecznego z celami publicznymi poprzez promowanie określonych technologii wytwarzania energii, mimo towarzyszących temu zagrożeń.

Cały wniosek do NIK do pobrania PDF