… czyli zwierzęta, które możesz spotkać na wycieczce, choć czasem nie jest to łatwe.
Polska to prawdziwy skarb dla miłośników dzikiej przyrody. Nasze lasy, łąki, rzeki i bagna kryją bogactwo zwierząt – od maleńkich skrzydlatych owadów i bezkręgowców, po majestatyczne ssaki, jak niedźwiedzie czy żubry. To właśnie tutaj, w sercu Europy, nadal możemy obserwować dziką faunę w jej naturalnym środowisku. Polska należy do nielicznych krajów Unii Europejskiej, które zachowały taką różnorodność gatunkową. Od górskich ostępów Karpat, przez rozległe bory Pomorza i Mazur, gęstwiny Puszczy Białowieskiej, po tajemnicze bagna Biebrzy – wszędzie można spotkać niesamowite zwierzęta i poczuć prawdziwe piękno dzikiej przyrody. Zachwycające, pełne życia ekosystemy czekają, by je odkrywać, szanować i chronić – i każdy z nas może dołożyć swoją cegiełkę, by te miejsca przetrwały dla przyszłych pokoleń.
Poznaj kilku z fascynujących dzikich mieszkańców Polski i chroń ich dom razem z nami!
Ryś – duch karpackich lasów
Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) to największy dziki kot Europy. Choć przypomina nieco dużego kota domowego, jest od niego wyraźnie większy. To niezależny, samotny i perfekcyjnie przystosowany myśliwy, którego spotkanie w naturze graniczy z cudem.
W Polsce ryś objęty jest ścisłą ochroną gatunkową. Występuje w kilku izolowanych populacjach, a największe z nich to:
- populacja karpacka (głównie Bieszczady i Tatry),
- populacja północna (Puszcza Augustowska, Piska, Knyszyńska),
oraz niewielka populacja w zachodniej Polsce.
Szacuje się, że w naszym kraju żyje ich około 200 (choć niektóre źródła piszą nawet o 300), a ich liczba może się mocno wahać w zależności od roku i metodyki badania.
Kilka faktów o rysiach
- Rysie prowadzą samotny tryb życia. Unika ludzi i innych drapieżników, poluje głównie nocą lub o zmierzchu.
- Dzięki potężnym łapom i długim nogom porusza się niemal bezszelestnie, a jego skok może mieć długość do 6 metrów!
- Najczęściej poluje na sarny, młode jelenie, zające, gryzonie i ptaki.
- Rozpoznasz go po charakterystycznych czarnych pędzelkach na uszach i krótkim ogonie z czarną końcówką.
- Młode rysie rodzą się wiosną (zwykle 1–3 kocięta) i pozostają z matką przez około rok.
- Poszczególne osobniki można rozpoznać po indywidualnym układzie cętek na futrze.
Jak rozpoznać ślady rysia w lesie?
Tropy rysia są okrągłe, o wymiarach ok. 6-9 cm średnicy, bez widocznych pazurów – koty chowają je podczas chodzenia. Odcisk łapy jest miękki i rozmyty na krawędziach, z wyraźnym odciskiem poduszek palców i śródstopia. Ryś stawia tylną łapę niemal dokładnie w ślad przedniej. Tropy są zazwyczaj rozstawione szerzej niż u wilka i mogą sprawiać wrażenie mniej uporządkowanych.
Odchody rysia są małe i zwarte, najczęściej pozostawiane w ukryciu – np. pod krzakiem, przy pniu czy w zagłębieniu terenu. Mogą zawierać sierść i fragmenty kości drobnych ofiar, ale są trudniejsze do znalezienia niż wilcze – ryś nie znakuje nimi tak aktywnie terytorium.
Rysunki tropów i kupy rysia pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Adoptuj rysia lub inne polskie dzikie zwierzę i chrońmy razem ich dom!
Adoptuję!
Bocian czarny – bardziej skryty kuzyn
Wszyscy znamy bociany białe, ale czy wiesz, że w Polsce żyje też bocian czarny? W przeciwieństwie do swojego białego kuzyna, unika otwartych terenów i towarzystwa ludzi, woląc spokojne gęstwiny starych lasów.
Jego skryty tryb życia, eleganckie czarne upierzenie i długie czerwone nogi sprawiają, że jest prawdziwą perełką polskiej przyrody.
Bocian czarny jest samotnikiem lub żyje w parach, rzadko tworzy większe kolonie. Jest ostrożny i nieśmiały – łatwo go przeoczyć w gęstym lesie, mimo że jego sylwetka wyróżnia się na tle drzew. Jest gatunkiem ściśle chronionym, a jego obecność świadczy o wysokiej wartości przyrodniczej danego terenu.
Kilka faktów o bocianach czarnych
- Bocian czarny ma czarne upierzenie z zielono-fioletowym połyskiem i czerwone nogi oraz dziób.
- Lubi gęste lasy z dostępem do wody lub terenów podmokłych, tam zakłada swoje gniazda na wysokich drzewach o grubych gałęziach.
- Odżywia się głównie rybami, płazami, owadami i małymi ssakami, chętnie polując w pobliżu zbiorników wodnych.
- W Polsce jego populacja jest niewielka (do 1200 par lęgowych), ale stabilna. Można go spotkać głównie we wschodnich i północnowschodnich regionach kraju.
- Podobnie do swojego białego kuzyna, jest ptakiem wędrownym i zimę spędza w Afryce.
Adoptuj bociana lub inne polskie dzikie zwierzę i chrońmy ich dom!
Adoptuję!Wilk – powrót legendy
Wilk szary (Canis lupus) od wieków rozpalał ludzką wyobraźnię – bohater bajek, mitów i… niepotrzebnych lęków. Przez lata bezpodstawnie tępiony i zagrożony całkowitym zniknięciem, dziś, dzięki ochronie i rosnącej świadomości, wilk wrócił do polskich i europejskich lasów.
Są inteligentne, rodzinne i bardzo potrzebne w przyrodzie. Zasługują na nasz szacunek i ochronę. Nie bój się wilków – poznaj je!
Polska jest jedną z ważnych ostoi wilka w Europie. Od momentu objęcia ich ochroną ścisłą, w Polsce populacja wilków rośnie i obecnie szacuje się ją na około 3 000 osobników obecnych w całym kraju, z czego znaczna część występuje w południowej części Polski – w Bieszczadach, Beskidach, Tatrach i na Pogórzu.
Nie wataha, a rodzina!
Wilki są bardzo rodzinne! Żyją w grupach, które liczą zwykle od 4 do 10 osobników: rodziców i ich potomstwo z różnych lat. Im więcej pokarmu, szczególnie dużych ssaków, tym taka grupa może być większa. Pamiętaj: nie nazywaj grupy wilków watahą – to słowo z języka myśliwych. To po prostu grupa rodzinna.
Wilcza grupa poluje zespołowo i doskonale ze sobą współpracuje, komunikując się ze sobą przez mimikę, mowę ciała i wycie. Każdy członek grupy ma swoją rolę w polowaniu a ich ulubionym pokarmem są dzikie ssaki kopytne: jelenie, sarny, dziki. Dzięki temu pełnią ważną funkcję regulacyjną w przyrodzie.
Każda wilcza grupa ma swoje jasno określone terytorium, które może obejmować od 100 do nawet 300 km²! Wilki znakują granice zapachem – m.in. moczem, odchodami oraz zapachem z gruczołów w łapach (drapiąc różne powierzchnie) i regularnie je patrolują.
Dlaczego wilki wyją?
Wilcze wycie to nie znak grozy! Wilki wyją, by utrzymać kontakt z członkami rodziny, zaznaczyć terytorium lub zsynchronizować działania. A ponieważ są aktywne głównie w nocy i nad ranem, to wtedy można usłyszeć ich charakterystyczny „śpiew”.
Jak rozpoznać ślady wilka w lesie?
Ślady wilczych łap podobne są do tropów dużego psa. Zwykle mają ok. 9-11 cm długości i 7-9 cm szerokości. Charakterystyczne są wyraźne pazury i duży odstęp między palcami a piętą. Wilk porusza się „sznurem” – jego tropy układają się w jednej linii, jakby stawiał łapę za łapą. To oszczędza energię i ułatwia poruszanie się po śniegu lub błocie. Nie tak trudno jest także natrafić na wilczą kupę, którą wilki lubią zostawić w widocznym miejscu (np. na środku drogi leśnej) lub podwyższeniu (np. kamieniu lub ściętym pniu), by oznaczyć w ten sposób swój rewir. Odchody wilka są walcowate, zwykle szaro-brązowe, często z widocznymi resztkami sierści lub kości.
Rysunki pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Co zrobić, jeśli spotkasz wilka? Ciesz się! 🙂
Takie spotkania w naturze należą do rzadkości. Wilki boją się ludzi i uciekną, kiedy tylko Cię wyczują. A jeśli nie uciekną od razu, zobaczysz je z zaskoczenia lub z większej odległości – spokojnie. Dzikie, zdrowe wilki nie atakują ludzi!
Adoptuj wilka lub inne polskie dzikie zwierzę i chrońmy razem ich dom!
Adoptuję!Niedźwiedź brunatny
– król karpackiej puszczy
Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to największy lądowy drapieżnik występujący w Europie. Choć jego sylwetka może budzić grozę – samce osiągają nawet 300 kg wagi – w rzeczywistości to stworzenia ostrożne, skryte i nieagresywne wobec ludzi.
W Polsce niedźwiedzie występują głównie w południowo-wschodniej części kraju, zwłaszcza w Bieszczadach, Tatrach i Pieninach. Lasy Karpat są domem dla jednej z najważniejszych populacji niedźwiedzi brunatnych w Europie.
Można je spotkać od polskiej części Karpat poprzez Słowację, Ukrainę i przede wszystkim w Rumunii, gdzie żyje ich najwięcej. Szacuje się, że w Polsce żyje około 100 niedźwiedzi, jednak są one niezwykle rozproszone i rzadko widywane. Ich obecność jest sygnałem zdrowego ekosystemu i sukcesu długofalowej ochrony przyrody.
Kilka faktów o niedźwiedziach
- Niedźwiedź brunatny może ważyć nawet 400 kg (samce), a mimo to porusza się cicho i z gracją.
- Potrafi biegać z prędkością do 50 km/h!
- Jest wszystkożerny – jego dieta składa się głównie z roślin, owoców, korzeni i owadów, ale nie pogardzi też padliną czy małym ssakiem. Wbrew popularnemu mitowi, nie wszystkie niedźwiedzie uwielbiają miód – choć faktycznie mogą się nim zainteresować, bardziej zależy im na białku i kaloriach.
- Niedźwiedzie mają wyjątkowo czuły węch – mogą wyczuć np. padlinę z odległości kilku kilometrów.
- Niedźwiedzie karpackie zapadają w sen zimowy, który jest stanem bardzo ograniczonej aktywności – mogą się z niego wybudzić, jeśli warunki pogodowe na to pozwalają. Brak mroźnych zim sprawia, że sen zimowy karpackich niedźwiedzi jest coraz płytszy i krótki. Jednym z preferowanych miejsc do zimowego snu są duże „dziuple” przy ziemi w starych drzewach, tzw. gawry.
- Samica rodzi młode w gawrze zimą, najczęściej w styczniu lub lutym. Młode pozostają z nią przez około 2 lata, ucząc się przetrwania w dzikiej przyrodzie.
- Są bardzo inteligentne i mają doskonałą pamięć – potrafią zapamiętać miejsca z dostępem do jedzenia na lata.
Jak rozpoznać ślady niedźwiedzia w lesie?
Wcale nie jest łatwo spotkać niedźwiedzia w lesie. To skryte, unikające ludzi zwierzęta, a dla wielu górskich piechurów zobaczenie niedźwiedzia na żywo w naturze to tylko niezrealizowane marzenie. Ale oczywiście może się zdarzyć.
Tropy – czyli ślady łap – niedźwiedzia są duże i na ogół mają wyraźne ślady pazurów. Przednia łapa jest wyraźnie mniejsza i bardziej okrągła od tylnej. Ślady tylnych łap przypominają odrobinę odcisk ludzkiej stopy, są jednak o wiele masywniejsze. Mogą mieć do ok. 20 cm długości, a same pazury nawet kilka centymetrów długości! Odcisk przednich łap jest wyraźnie mniejszy. Możesz też zobaczyć ślady niedźwiedzich pazurów np. na drzewach, gdzie niedźwiedzie czasem zrywają korę. Poza łapami i pazurami, możesz natrafić na ich odchody – ponieważ są wszystkożerne, ich kupy mogą zawierać np. pozostałości leśnych owoców, ale też futro zjedzonych drobnych zwierząt.
Rysunki tropów i kup niedźwiedzia pochodzą z publikacji Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz pt. Tropy / Kupy: kieszonkowy atlas do tropienia zwierząt (dzięki!).
Możesz zamówić swój egzemplarz tutaj.
Adoptuj niedźwiedzia lub inne polskie dzikie zwierzę i chrońmy razem ich dom!
Adoptuję!Salamandra plamista – jaszczur ognisty
Salamandra plamista to jeden z najbardziej efektownych płazów Europy i największy płaz Polski.
Jej żółto-czarne ubarwienie działa jak ostrzeżenie dla drapieżników – to znak, że zwierzę jest trujące i nie warto się zbliżać. Przynajmniej jeśli ma się chęć ją zjeść 🙂
Salamandra plamista w Polsce występuje głównie w górskich i podgórskich lasach – przede wszystkim w Sudetach i Karpatach, zwłaszcza w ich wilgotnych, cienistych fragmentach z licznymi strumieniami i kamienistymi osłonami. Można ją czasem spotkać także w lasach Pogórza i w wyższych partiach Beskidów. Preferuje miejsca z wilgotnym mikroklimatem, pod liśćmi, kamieniami czy powalonymi pniami drzew.
Salamandra plamista jest w Polsce gatunkiem ściśle chronionym, wpisanym do Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Zabronione jest jej chwytanie, przetrzymywanie, niszczenie siedlisk czy jakiekolwiek działania zagrażające jej przetrwaniu.
Kilka faktów o salamandrach
- Salamandry są żyworodne! Oznacza to, że samice „rodzą” młode w postaci larwalnej wprost do wody, a nie składają jaj, jak większość płazów.
- Prowadzą raczej nocny tryb życia, choć ich aktywność w ciągu dnia może wyraźnie wzrosnąć zaraz po deszczu.
- Skóra salamander nieprzypadkowo ma „ostrzegawcze” ubarwienie – czyli żółte plamy na czarnym tle. Wydziela toksyczną substancję zwaną salamandryną, która dla dorosłego człowieka zazwyczaj nie jest groźna i może wywołać jedynie podrażnienie skóry, ale jest bronią skutecznie odstraszającą drapieżniki.
Salamandra plamista przez stulecia obrosła wieloma legendami i przesądami. Jedna z nich wyjaśnia też potoczną nazwę gatunku: jaszczur ognisty. Legenda głosiła, że salamandra rodzi się z ognia – miała wyłaniać się z płonących polan lub węgla drzewnego. Wierzono, że jej ciało jest odporne na płomienie, a tam, gdzie się pojawi, ogień gaśnie. Dlatego salamandra była często symbolem żywiołu ognia i nieśmiertelności. Niestety, nieśmiertelne nie są i wymagają ochrony 🙂
Adoptuj salamandrę lub inne polskie dzikie zwierzę i chrońmy razem ich dom!
Adoptuję!
Chroń dzikie zwierzęta Polski i ich dom razem z nami!
Znajdź na mapie swoje ulubione zwierzę, nazwij je i symbolicznie zaadoptuj i dołącz do naszych wspólnych starań o ocalenie tego, co najcenniejsze w dzikiej przyrodzie!