Rechtvaardigheid begint vanbinnen: hoe Greenpeace verandert (the JEDIS learning in Greenpeace Belgium)

Rechtvaardigheid zit diep verankerd in ons DNA

Bij Greenpeace draait onze missie al sinds het begin om rechtvaardigheid. Of het nu de protesten tegen kernwapenproeven in Alaska in de jaren zestig waren, of de hedendaagse strijd voor klimaatrechtvaardigheid: wij richten ons altijd op het veranderen van het hele systeem. Want ecologische vernietiging gaat vaak hand in hand met onrecht. De planeet beschermen betekent daarom ook dat we kritisch moeten kijken naar de structuren die deze problemen veroorzaken.

Toch zagen we dat onze eigen organisatie niet altijd een veilige en inclusieve plek was voor iedereen. Vooral voor Black, Indigenous, mensen van kleur, LGBTQIA2S+-personen en mensen met een beperking was er vaak geen ruimte waarin ze zich echt thuis voelden. We hoorden verhalen over uitsluiting, microagressies en het gevoel niet gehoord te worden. Net als zoveel andere organisaties moesten we eerlijk naar onszelf durven kijken. Hoe kunnen we strijden voor klimaatrechtvaardigheid terwijl er binnen onze eigen muren onrecht bestaat?

Dat was onze wake-up call. Ook Greenpeace draagt, soms onbewust, patronen en structuren mee die we juist willen doorbreken. Die kunnen we niet negeren. Niet als we echt verandering willen, binnen en buiten onze organisatie.

Hoe het begon: ons leertraject

Daarom startten we in 2022 een belangrijk leertraject rond rechtvaardigheid, gelijkheid, diversiteit, inclusie en veiligheid — we noemen dat binnen Greenpeace: JEDIS (Justice, Equity, Diversity, Inclusion & Safety). JEDIS staat voor het afbreken van ongelijkheid binnen onze organisatie en daarbuiten. Het is een engagement om macht eerlijker te verdelen, om veiligere en inclusievere werkplekken te creëren, en om onze campagnes vanuit diverse perspectieven op te bouwen met respect en ruimte voor ieders stem en ervaring. Alleen zo kunnen we de impact bereiken die nodig is voor echte verandering.

JEDIS is geen checklist of bijzaak. Het is een soms pijnlijke, maar vooral hoopvolle reis naar de organisatie die we willen zijn.

Wat we al deden

Onder leiding van onze interne JEDIS expert Shanthuru Premkumar begonnen we onze reis vooral met luisteren. We brachten onze blinde vlekken in kaart, spraken met collega’s uit alle teams en haalden feedback op binnen en buiten Greenpeace. We leerden, en bleven leren.

Tussen 2022 en 2024 namen we veel stappen, zoals:

• Trainingen over onbewuste vooroordelen, micro-agressies en inclusieve taal zodat we beter met elkaar kunnen communiceren zonder onbewust te kwetsen. 
• Een leesclub rond Me and White Supremacy: het boek van Layla Saad. Om met elkaar in gesprek te gaan over onze eigen privileges
• Deelnemen aan demonstraties om de antiracisme-, feministische- en queer-bewegingen te steunen omdat solidariteit buiten onze organisatie minstens zo belangrijk is als binnen.
• Safe spaces en bijeenkomsten voor BIPOC-collega’s om een veilige omgeving te bieden waar collega’s van kleur hun ervaringen kunnen delen zonder angst voor oordeel, en waarin ze kracht en steun vinden.
• Diepgaande gesprekken over kolonialisme in België omdat het begrijpen van de historische en actuele impact van kolonialisme helpt om raciale ongelijkheid beter te herkennen en aan te pakken, ook binnen onze eigen organisatie en campagnes.
• Coaching voor leidinggevenden in dit veranderproces omdat echte verandering vraagt om leiderschap dat durft te luisteren, te reflecteren en inclusief te handelen.

“We vonden eindelijk de woorden voor dingen waar we al lang mee worstelden. Voor sommigen van ons voelde het als een toelating om eindelijk te spreken.”
— Medewerker Greenpeace België

Wat veranderde?

Dit werk begon onze cultuur te veranderen. Niet overal. Niet perfect. Niet altijd. Maar het gebeurde. Medewerkers deelden dat ze zich veiliger voelden om zich uit te spreken. Gesprekken werden eerlijker. Termen zoals ‘intersectionaliteit’ begonnen onderdeel te worden van onze dagelijkse taal, niet alleen in trainingen, maar ook in vergaderingen, projectplannen en campagnebesprekingen.

We begonnen onze blinde vlekken te herkennen. We legden steeds duidelijker verbanden tussen ecologische vernietiging en systemen van onderdrukking: kolonialisme, patriarchaat en kapitalisme.

Onze campagnes bekijken we nu met een bewustere, intersectionele blik. Dit heeft onze manier van denken, plannen en communiceren veranderd. JEDIS is niet iets wat we “erbij doen” achteraf, het is iets wat we vanaf het begin integreren in onze projecten.

We zijn kritisch en stellen diepere vragen gedurende het hele proces. Deze vragen helpen ons onze blinde vlekken te ontdekken, aannames uit te dagen en campagnes te maken die niet alleen impactvol zijn, maar ook rechtvaardiger en inclusiever:

• Wie vergeten we? Wiens verhalen missen we?
• Vertellen we het juiste verhaal, en wie doet dat?
• Zien we ongelijkheden in impact en oplossingen?
• Is ons werk echt voor iedereen toegankelijk?

De uitdagingen

Deze weg is niet makkelijk. Naar jezelf en je organisatie durven kijken is pijnlijk. Voor sommigen voelt JEDIS als een extra taak naast het gewone werk. Er was weerstand: soms subtiel, soms openlijk. Sommige workshops werden voortijdig verlaten, een aantal collega’s trokken zich terug, en er waren zorgen over donateurs en draagvlak.

Zelfreflectie kan zwaar zijn, zeker als het persoonlijke ervaringen raakt. Toch merkten we dat juist deze gesprekken ons dichter bij elkaar brachten.

Ongelijkheden blijven bestaan. Privileges verschillen. Het is belangrijk daar steeds bewust van te zijn. Voor wie veel privileges heeft, kan dit confronterend zijn, maar het hoort erbij.

“Het is alsof we een berg aan het beklimmen zijn. Maar sommige van ons staan nog aan de voet. Anderen dragen extra gewicht met zich mee door wat ze al hebben meegemaakt” — Medewerker Greenpeace België

Waarom JEDIS zo belangrijk is

Dit doen we niet omdat het ‘in’ is, het ‘woke’ is maar omdat het nodig is om verschil te maken. De klimaatcrisis is ook een crisis van onrecht. De mensen die het minst verantwoordelijk zijn, zoals  inheemse volkeren, mensen van kleur en mensen in armoede, dragen vaak de zwaarste lasten, maar worden het minst gehoord.

JEDIS herinnert ons eraan dat natuur beschermen ook betekent: mensen beschermen. Het vraagt een andere blik op macht, leiderschap en verbondenheid. Niet vanuit perfectie, maar met volharding. Niet alleen in theorie, maar vooral in actie.

Wat we leren – en blijven leren:

• Groei kost tijd. Inclusief zijn vraagt energie en nederigheid.
• Het gaat om het veranderen van structuren, niet alleen om lief zijn voor elkaar.
• Oncomfortabel durven zijn hoort erbij, maar met respect en zorg.
• Verhalen verbinden en maken het verschil.

Wat is de toekomst

We zijn er nog niet. JEDIS is geen project met een eindpunt, het is een blijvende opdracht die ons blijft uitdagen én richting geeft. Daarom zetten we onze inzet voort, met concrete stappen:

• JEDIS integreren in elke functie

Rechtvaardigheid, gelijkheid, diversiteit, inclusie en veiligheid mogen geen aparte taak zijn van een beperkt aantal mensen. Ze moeten deel uitmaken van ieders verantwoordelijkheid, ingebed in elke rol en elk team, van campagnes tot HR, van communicatie tot logistiek.

• Helder communiceren over wat JEDIS is en waarom het ertoe doet

We willen dat iedereen binnen en buiten onze organisatie begrijpt waar we voor staan. Geen jargon of vage beloftes, maar open en toegankelijke uitleg over onze keuzes, doelen en worstelingen.

• Onze campagnes inclusiever blijven maken

JEDIS moet zichtbaar zijn in wat we doen en hoe we het doen. We blijven kritisch kijken naar onze campagnes: wiens verhaal vertellen we, wie krijgt een stem, en wie valt er nog buiten beeld?

• Praktische tools ontwikkelen voor teams

Theorie alleen brengt geen verandering. Daarom werken we aan concrete hulpmiddelen die collega’s kunnen inzetten in hun dagelijkse werk: checklists, reflectievragen, formats voor inclusieve vergaderingen, en meer.

• En vooral: blijven luisteren

Naar elkaar, naar onze collega’s, naar gemeenschappen waarmee we werken en naar mensen die onrecht aan den lijve ondervinden. Alleen door echt te luisteren kunnen we blijven groeien en veranderen.

Waarom we dit delen

Omdat de milieubeweging groter, moediger en inclusiever moet worden om deze crisis te overwinnen. Echte verandering begint met eerlijkheid.

We zijn trots op de stappen die we gezet hebben. Maar we erkennen ook dat er nog veel werk is. We zijn dankbaar voor wie dit werk trok, zelfs als het zwaar was.