Bosbranden domineren steeds vaker het nieuws tijdens de zomermaanden. In 2024 waren ze zelfs voor het eerst de grootste oorzaak van wereldwijd bosverlies. De branden hebben verschillende oorzaken, maar hun schaal en intensiteit worden aangewakkerd door de klimaatcrisis. Nergens ter wereld ging er vorig jaar zoveel tropisch bos in vlammen op dan in het Braziliaanse Amazonewoud. In de stad Belém, aan de rand van het Amazonewoud, vindt in november de VN klimaattop COP30 plaats. Die locatie onderstreept een duidelijke boodschap: wie bossen wil beschermen, moet de klimaatcrisis aanpakken. En andersom.
Er verdween vorig jaar wereldwijd 30 miljoen hectare bos – ofwel tien keer de oppervlakte van België. Dat blijkt uit een analyse van het World Resources Institute (WRI), een onderzoeksbureau dat al meer dan 20 jaar onderzoek doet naar de oorzaken van bosbranden.
6,7 miljoen hectare van het bos dat verloren ging, was primair tropisch bos: waardevolle tropische oerbossen die cruciaal zijn voor koolstofopslag, de biodiversiteit, de watervoorziening en het levensonderhoud van miljoenen mensen.
2024: recordjaar voor bosverlies door branden
Voor het eerst sinds het begin van de WRI-rapporten zijn bosbranden, en niet de industriële landbouw, de voornaamste oorzaak van het verlies aan primair tropisch bos. Bijna de helft van alle verlies in tropische gebieden werd veroorzaakt door bosbranden, terwijl dat de voorbije jaren gemiddeld slechts 20% was. Dit is een zorgwekkende tendens.
De klimaatcrisis wakkerde deze branden aan. 2024 was wereldwijd het warmste jaar ooit gemeten, met extreem droge en hete omstandigheden tot gevolg. Die hitte vergrootte de schaal en intensiteit van de bosbranden aanzienlijk. Daarbovenop speelde ook El Niño een rol: een natuurlijk weerfenomeen waarbij de temperatuur van het zeewater in de Stille Oceaan stijgt, wat wereldwijd leidt tot hogere temperaturen en veranderende neerslagpatronen. De combinatie van de klimaatcrisis en El Niño maakte dat veel branden uitzonderlijk hevig waren, en daardoor bijzonder moeilijk te bestrijden.
In theorie kunnen bossen zich na een brand herstellen. Maar in de praktijk gebeurt dat zelden. De klimaatcrisis en de groeiende druk om bos om te zetten in landbouwgrond zorgen ervoor dat bosherstel na bosbranden steeds moeilijker wordt, en dat de branden dus vaker gaan leiden tot permanent verlies.
Alarmerende cijfers voor het Amazonewoud
Brazilië is het land met het grootste oppervlak aan tropisch regenwoud ter wereld. Het herbergt meer dan de helft van het Amazonewoud. 42% van het wereldwijde verlies aan tropisch oerbos was vorig jaar voor rekening van Brazilië. Daarvan werd 66% veroorzaakt door branden – aangewakkerd door de ergste droogte ooit gemeten in het land.
Ook onrustwekkend: het verlies aan oerbos door andere oorzaken nam met 13% toe, voornamelijk door grootschalige soja- en veeteelt. Het Amazonegebied leed het grootste verlies aan boombedekking sinds 2016, maar ook in andere Braziliaanse ecosystemen zoals de Pantanal hadden de bossen zeer sterk te lijden onder de hevige bosbranden.
Naar een kantelpunt voor het Amazonewoud?
De grootschalige bosbranden en ontbossing van het Amazonewoud beperken zich jammer genoeg niet tot Brazilië: ook in Bolivia, Peru en Colombia ging vorig jaar heel wat regenwoud verloren. Wetenschappers waarschuwen dat de ontbossing en de bosbranden ertoe leiden dat sommige delen van het Amazonewoud nu al meer CO2 uitstoten dan ze absorberen. Als die ontbossing zich verder doorzet, dreigt een kantelpunt waarbij het tropische regenwoud van het Amazonebekken zich zal omvormen tot een veel droger savannegebied. Die ontwikkeling zou een gigantische invloed hebben op de neerslagpatronen voor heel Zuid-Amerika en potentieel zelfs op het klimaat wereldwijd.
De klimaattop in Brazilië: een nieuwe kans om de bossen te redden
Tijdens de VN klimaattop in Glasgow in 2021, beloofden 140 wereldleiders om tegen 2030 de ontbossing wereldwijd een halt toe te roepen. Maar de cijfers van 2024 drukken ons met de neus op de feiten: zonder zeer grote bijkomende inspanningen in de komende jaren, kunnen we die doelstelling niet meer halen.
De klimaattop in de Braziliaanse stad Belém in november van dit jaar wordt een zeer belangrijk moment om nieuwe beslissingen te nemen over de bescherming van het Amazonewoud en de bossen wereldwijd.
Om een verdere escalatie aan bosbranden te voorkomen, moeten we in de eerste plaats zorgen dat er zo snel mogelijk een einde komt aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Zolang we doorgaan met het verbranden van fossiele brandstoffen zal de klimaatcrisis verergeren, krijgen we hogere temperaturen en langere periodes van extreme droogte – en dus ook steeds meer bosbranden die op hun beurt de klimaatcrisis verder versterken. Het is die vicieuze cirkel die we dringend moeten doorbreken.
Daarnaast zal er op de klimaattop ook worden onderhandeld over nieuwe financieringsmechanismen om landen met veel tropische wouden zoals Brazilië, Indonesië en de Democratische Republiek Congo op een geloofwaardige manier bij te staan bij de bescherming van hun tropische wouden. Onze resterende wouden zijn van wereldbelang voor het behoud van de biodiversiteit en voor ons klimaat. Het is daarom maar rechtvaardig dat de internationale gemeenschap de landen met nog veel tropisch woud helpt om deze wouden voor de toekomst te bewaren.
Vind jij dat ook? Eis samen met ons dat politieke leiders het Amazonewoud beschermen.
