Je las het misschien al in de media: In een belangrijk arrest volgt de Raad van State alle bezwaren en bezorgdheden die Greenpeace samen met Bond Beter Leefmilieu, burgerbeweging Grondrecht en klokkenluider Thomas Goorden al een jaar lang opwerpen. Met deze overwinning liggen de werken opnieuw stil.
Waarom is dit belangrijk? De Oosterweelwerken zorgen ervoor dat de PFOS-vervuiling zich verder kan verspreiden, wat een bedreiging vormt voor omwonenden en het milieu – en waardoor de aansprakelijkheid van vervuiler 3M in het gedrang komt. Dit arrest moet Oosterweel-bouwheer Lantis en de ministers wakker schudden om het roer om te gooien en nu eindelijk eerst prioriteit te geven aan de opkuis van de vervuiling.
Eind 2021 trokken wij samen met onze partners een eerste keer naar de Raad van State, omdat we ernstige bedenkingen hadden bij de werkwijze op de Oosterweelwerf. De Raad van State toonde zich toen al erg kritisch voor de manier waarop met vervuilde gronden omgesprongen werd, in het bijzonder hoe die opgeslagen werden.
Ondanks dat arrest, zeer duidelijk onderbouwde bezwaren van onze coalitie en een reeks gesprekken met bouwheer Lantis, bevoegde ministers Demir en Peeters en Vlaams PFAS-coördinator Karl Vrancken, veranderde er fundamenteel weinig aan de aanpak op het terrein toen de werken in maart opnieuw opgestart werden. Daarom trok de coalitie begin maart opnieuw naar de Raad van State, om bevestiging van de bezwaren te vragen.
Overheid schendt eigen regels
In het nieuwe arrest bij ‘uiterst dringende noodzakelijkheid’ stelt de Raad van State opnieuw vast dat de werkwijze die gebruikt wordt op de Oosterweelwerf onwettig is.
De voornaamste kritiek van de Raad van State is dat Lantis nog steeds geen wettige oplossing gevonden heeft voor de opslag van zwaar vervuilde gronden. Die zouden in bermen verspreid op de Oosterweelwerf gestort worden maar zonder het oog op sanering. Voor dergelijke stortplaatsen is volgens de Raad van State een bijpassende vergunning of een saneringsplan nodig, en die zijn er niet.
De Raad van State wijst ook op de risico’s voor het milieu en de gezondheid van inwoners als op deze manier wordt voortgewerkt. Opvallend is dat de Raad van State stelt dat de overheid zelf toegeeft dat de werken bijkomende verontreiniging kunnen veroorzaken. Zo is de verspreiding van de vervuiling naar grond- en oppervlaktewater een structureel probleem waar ook wij regelmatig voor gewaarschuwd hebben. De gebruikte bodemnormen en werkwijze bieden hier veel te weinig bescherming tegen.
De Raad van State geeft verder aan dat een volwaardig opkuisplan voor de vervuiling een uitweg kan bieden voor de Oosterweelwerken. Tot nu toe bleef het gebied waarin de Oosterweelwerken gebeuren immers buiten beeld van beginnende saneringsplannen. Dit arrest zorgt er nu voor dat de hele omgeving zo snel mogelijk gesaneerd kan worden. Enkel zo kunnen omwonenden weer in een gezonde omgeving leven. Als dit probleem meteen in 2008 aangepakt was, op het moment dat de vervuiling op de Oosterweelterreinen werd vastgesteld, dan had dit hele schandaal en vertraging vermeden kunnen worden.
Voorrang aan opkuis vervuiling nu
Lantis en de overheid kunnen dit arrest niet naast zich neerleggen. Ze moeten een geïntegreerd saneringsplan voor de hele regio – inclusief de werf – op tafel leggen. Dat moet gepaard gaan met een openbaar onderzoek, waarbij burgers en milieuverenigingen hun bezorgdheden kunnen uiten. Dit is een belangrijk precedent. We moeten af van akkoorden en afspraken in achterkamertjes.
Het jarenlange voortborduren op een foutieve aanpak van dit probleem moet stoppen. De Raad van State bevestigt voor een tweede maal onze bezorgdheden en bezwaren. We hopen dat Lantis en de bevoegde overheden hier eindelijk lessen uit trekken en werk maken van een correcte saneringsaanpak vooraleer verder te graven in zwaar vervuilde grond. Met de factuur voor die opkuis van de vervuiling moeten ze maar aankloppen bij vervuiler 3M.