Dat meer dan 10.000 Vlamingen langs juridische weg compensatie zoeken voor het lager-dan-beloofde rendement op hun zonnepanelen is een nieuwe stap in een pijnlijk proces dat perfect vermeden had kunnen worden. Pijnlijk voor de betrokken gezinnen die zich bedrogen voelen door beloften van politici die gezien de negatieve adviezen beter hadden moeten weten. Pijnlijk voor de Vlaamse overheid die nog maar eens belastinggeld dreigt te moeten stoppen in het rechttrekken van foute beslissingen. Maar pijnlijk ook voor de energietransitie die niet gebaat is bij slecht politiek beleid en de aanslepende gevolgen daarvan. Terwijl de oplossing voor een snellere transitie mét beter rendement voor de deur staat.

Al jaren wordt de energietransitie gehinderd door kortzichtige beslissingen en al even ondoordachte oplapmaatregelen die vooral één doel lijken te dienen: politiek scoren op korte termijn en daarna de schade beperken. Terwijl de transitie naar 100% hernieuwbare energie alles in zich heeft om succesvol te kunnen zijn, ook in ons land. Zonnepanelen en windmolens, de hernieuwbare energiebronnen bij uitstek, worden steeds goedkoper en performanter, lokale initiatieven om burgers bij de uitbouw ervan te betrekken schieten als paddenstoelen uit de grond, en ontwikkelingen in ondersteunende technologieën als batterij-opslag en vraagsturing zorgen ervoor dat een volledig hernieuwbaar energiesysteem stilaan binnen handbereik komt.

Wat vooralsnog achterop hinkt, is een stabiel en ambitieus politiek kader. Gedaan met telkens weer brandjes blussen, tijd om kordate beslissingen te nemen en investeerders, burgers én bedrijven een betrouwbaar uitzicht te bieden. Verschuif de lasten van elektriciteit naar fossiele brandstoffen, zodat de veel efficiëntere maar nu zwaarder belaste warmtepomp voor meer gezinnen een betaalbaar, duurzaam alternatief wordt voor verwarming op gas of stookolie. Stroomlijn de procedure voor wind op land, zodat projecten niet jaren verzanden in een administratief en juridisch moeras dat omwonenden en projectontwikkelaars tegen elkaar opzet. Maar vooral, wees een betrouwbare partner voor iedereen die hieraan wil bijdragen, zodat dat vermaledijde draagvlak niet telkens opnieuw ondermijnd wordt.

Er dient zich gelukkig op korte termijn een kanjer van een kans aan om de fouten uit het verleden recht te zetten en het vertrouwen in hernieuwbare energie opnieuw te versterken. De Vlaamse overheid moet nog voor eind juni de Europese Richtlijn Hernieuwbare Energie omzetten in Vlaamse regelgeving. Hierdoor wordt onder meer het oprichten van energiegemeenschappen mogelijk en kunnen burgers, lokale overheden en KMO’s onderling energie ruilen, kopen en verkopen. Deze nieuwe financiële dynamiek kan de energiemarkt flink door elkaar schudden. Tenminste, als de overheid deze kans met beide handen grijpt en zorgt voor een stabiel, transparant en sterk kader. Met drie centrale principes kunnen deze collectieve modellen een nieuwe, duurzame boost geven aan zonne-energie: een eerlijk en stabiel rendement, beperkte administratieve lasten, en een centrale rol voor de burger.

De baanbrekende rol voor deze energiegemeenschappen hoeft zich bovendien niet te beperken tot handelsplatformen voor energie uit zonnepanelen, ook al ligt die het meest voor de hand. Mits de juiste regelgeving kunnen deze samenwerkingen tussen burgers, lokale overheden en KMO’s ook bijdragen aan de stabiliteit van het elektriciteitsnet door wijkbatterijen te financieren en beheren. Of instaan voor warmtevoorziening op wijkniveau met grotere warmtepompen gecombineerd met warmteopslag, die op momenten van overvloed de goedkope stroom kunnen omzetten in duurzame warmte. Maar bovenal kunnen de lokale dynamiek en de lagere financiële toegangsdrempel zorgen voor een stroomversnelling in de uitrol van hernieuwbare energie, in handen van een steeds breder deel van de bevolking. Het is immers niet langer nodig om toegang te hebben tot een geschikt dak of voldoende financiële slagkracht om zelf alle investeringen te doen. Hernieuwbare energie voor burgers, door burgers en mét burgers, daar moeten we naartoe.

De bal ligt nu in het kamp van de Vlaamse overheid. Grijpt ze deze uitgelezen kans om het vertrouwen te herstellen en de energietransitie te versnellen? Of talmt ze opnieuw en schuift ze de hete aardappel door naar de volgende legislatuur, zoals ze nu al met de compensatie voor de terugdraaiende teller doet? De huidige lentetemperaturen mogen dan een aangename afwisseling zijn na het gure winterweer van vorige week, ze zijn ook een herinnering dat de klimaatcrisis ons dwingt tot een krachtdadig en toekomstgericht energiebeleid. We kunnen ons geen pijnlijke uitschuivers meer veroorloven.