Reactie Greenpeace na militaire aanval op Oekraïense kerncentrale Zaporizja

Jan Vande Putte, expert Energie bij Greenpeace België: “Wij zijn zeer gealarmeerd door berichten over Russische militairen die in de nacht van 4 maart de kerncentrale van Zaporizja in Zuid-Oekraïne zouden hebben aangevallen. Greenpeace veroordeelt in de sterkst mogelijke bewoordingen deze opzettelijke aanval van Russische militairen op de kerncentrale van Zaporizja en de burgers van de nabijgelegen stad Enerhodar.“

“De Russische president Vladimir Poetin is een illegale oorlog begonnen tegen het volk van Oekraïne, en hij riskeert nu zelfs een nucleaire ramp. Dat is ongehoord en niet eerder vertoond. De enige manier om het risico op zo’n ramp uit te sluiten is een onmiddellijk staakt-het-vuren in Zaporizja, terugtrekking van alle Russische strijdkrachten om brandweerlieden en de beveiliging van de kerncentrale in staat te stellen opnieuw een veiligheidszone in te stellen. Dit zou de laatste keer moeten zijn dat het Russische leger ook maar in de buurt van de Oekraïense kerncentrales komt, en het is een van de vele redenen waarom Poetin zijn oorlog onmiddellijk moet staken.” 

Op 2 maart heeft Greenpeace International een nieuwe analyse vrijgegeven over de kwetsbaarheid van Oekraïense kernreactoren tijdens een oorlog. Jan Vande Putte van Greenpeace België is mede-auteur van deze briefing.  De analyse was toegespitst op de reactoren in Zaporizja. De risico’s van een gewapende aanval op een kerncentrale zijn bijna niet te bevatten. Maar Zaporizja is de grootste kerncentrale van Europa, met zes reactoren en misschien wel meer dan 2200 ton hoogradioactieve verbruikte splijtstof.

In het ergste geval kan het reactor-compartiment door explosies worden vernield en het koelsysteem falen, waarna de radioactiviteit van zowel de reactor als het splijtstof-reservoir vrij in de atmosfeer kan ontsnappen. Hierdoor dreigt de gehele centrale ontoegankelijk te worden vanwege de hoge stralingsniveaus, wat vervolgens zou kunnen leiden tot een verdere cascade bij de andere reactoren en splijtstof-bassins, die elk gedurende enkele weken grote hoeveelheden radioactiviteit in verschillende windrichtingen zouden verspreiden. Dit zou een groot deel van Europa, inclusief Rusland, onbewoonbaar kunnen maken voor ten minste vele tientallen jaren en over een afstand van honderden kilometers, een nachtmerriescenario en mogelijk veel erger dan de ramp in Fukushima in 2011.

Zelfs zonder een opzettelijke gewapende aanval op de kerncentrale is de werking van de reactoren en de koeling van de splijtstof en verbruikte splijtstof afhankelijk van een stabiele elektriciteitsvoorziening van het net. Bij stroomuitval zouden de nood-dieselgeneratoren van Zaporizja moeten worden gebruikt, die slechts over een beperkte brandstofvoorraad beschikken en niet betrouwbaar worden geacht. 

Shaun Burnie is nucleair-expert bij Greenpeace Oost-Azië: “Er zijn meldingen dat er brand is geweest als gevolg van de strijd. Het is belangrijk dat in deze uiterst verwarrende situatie met zulke grote gevolgen voor de veiligheid van kerncentrales, maar vooral voor de bevolking van Oekraïne, de informatie zo nauwkeurig mogelijk is. Gedurende de afgelopen uren hebben nucleaire specialisten van Greenpeace de beschikbare rapporten en beelden van de gevechten in Zaporizja geanalyseerd. Onze voorlopige beoordeling is de volgende:

  •  De locatie van de gebouwbrand en de klaarblijkelijke militaire gevechten lijkt zich te bevinden aan de Promyslova St., de hoofdweg vanuit de stad Enerhodar. Deze straat ligt buiten de streng beveiligde zone van de kerncentrale.
  • Het gebouw dat in brand lijkt te staan, maakte deel uit van het opleidingscentrum, dat is gelegen aan de Promyslova St., op ongeveer 300-350 meter van reactor 1 van Zaporizja.
  • De militaire inzet vond plaats op ongeveer 200-300 meter van reactor 1.
  • De pantserwagens die vanaf de webcam in Zaporizja zijn waargenomen, lijken de eigen veiligheidsdienst van Zaporizja te zijn – de 3042 brigade van het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken, die dergelijke voertuigen ter plaatse heeft.