Nu de pandemie aan kracht lijkt af te nemen, behoort een vliegtuig nemen plots weer tot de mogelijkheden. Maar een groeiende groep mensen beseft wel dat vliegreizen sterk bijdragen aan de klimaatcrisis. Luchtvaartmaatschappijen, reisbureaus en sommige milieuorganisaties bieden je de kans om bomen aan te planten als compensatie voor je vlucht. Dat helpt misschien tegen vliegschaamte, maar is geen duurzame oplossing.
Hoe werkt ‘carbon offsetting’?
De uitstoot aan broeikasgassen van een vliegreis wordt zogezegd gecompenseerd door te investeren in projecten die eenzelfde hoeveelheid CO2 voorkomen of terug uit de atmosfeer halen. Dat gaat van projecten die investeren in zonne-energie of meer efficiënte houtkacheltjes in het Zuiden, tot projecten om bossen te beschermen of bomen te planten.
Organisaties die zo’n offset-mogelijkheden aanbieden, werken met complexe rekenmodules die rekening houden met parameters als de vluchtafstand, het type vliegtuig, of er in business class of economy wordt gevlogen. De gebruikte rekenmethode en de prijs die wordt aangerekend, kan daarbij sterk verschillen. Sommige schema’s berekenen alleen de CO2-uitstoot, andere tellen ook de uitstoot van andere broeikasgassen mee.
Wat is een ‘goed’ compensatie-project?
Verkoop van offsets is big business. Aanbieders van compensatie-projecten doen daarom hun uiterste best om de impact (de bespaarde emissies) zo positief mogelijk voor te stellen. Ze hanteren drie criteria om de effectiviteit aan te tonen, waarbij het vaak uiterst moeilijk is om dit correct te evalueren.
- Blijvende impact
Niemand kan garanderen dat de bomen die vandaag worden aangeplant binnen 25 jaar de beloofde hoeveelheid CO2 zullen stockeren. Bomen kunnen vatbaar worden voor ziekten. Door de klimaatverandering worden bossen ook vatbaarder voor bosbranden, zelfs op plaatsen waar dat twintig jaar geleden onmogelijk leek. Recent wetenschappelijk onderzoek geeft ook aan dat de capaciteit van tropische bossen om koolstof op te nemen, vermindert. Het Amazonewoud evolueert naar een ecosysteem dat netto meer koolstofdioxide uitstoot dan het opneemt. Ook het politieke klimaat in een land kan veranderen waardoor de voorspelde milieuwinst van een project misschien nooit gerealiseerd wordt. Denk maar aan het destructieve milieubeleid van de Braziliaanse president Jair Bolsonaro.
- Geen ongewenste neveneffecten
Soms stellen promotoren van offset-projecten de dreiging voor ontbossing in een gebied bewust erger voor dan het is, om zo een maximaal aantal koolstofkredieten ( of vermeden CO2-uitstoot) te kunnen verkopen. Of soms wordt een stuk bos door een offset-project gered van de kaalslag maar gebeurt de geplande ontbossing gewoon op een andere plaats.
- Bijkomende positieve bijdrage
Uit een studie van de Europese Commissie blijkt dat veel compensatie-projecten sowieso zouden hebben plaatsgevonden. Ook voor veel projecten voor bosbehoud of boomplant-acties is die bijkomende positieve bijdrage (”additionaliteit”) heel moeilijk aan te tonen. Het is ook geen duurzame oplossing om het ene probleem (de uitstoot van fossiele brandstoffen door vliegreizen) verder aan te moedigen om op die manier een ander probleem (ontbossing) aan te pakken.
Wat dan wel? Uitstoot verminderen én bossen beschermen!
De uitdagingen om de klimaatopwarming nog onder de kritieke grens van 1,5°C te houden, zijn gigantisch. Klimatologen van het IPCC berekenden dat de uitstoot aan broeikasgassen al in de komende tien jaar drastisch naar beneden moet om tegen 2050 nul te bedragen. Maar die uitstoot elimineren is niet genoeg; we moeten tegelijk ook een deel van de CO2 uit de atmosfeer halen.
Technologische oplossingen, zoals CO2 afvangen en opslaan, bieden op korte termijn geen alternatief voor het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen. Om koolstofdioxide opnieuw uit de atmosfeer te halen, wordt vooral gekeken naar oplossingen in de natuur zoals bosbehoud, bosherstel en boomplantacties. Maar ook deze projecten zijn niet eenvoudig op een ecologische en sociaal rechtvaardige manier uit te voeren. Nieuwe aanplantingen zijn vaak monoculturen die niet aangepast zijn aan de ecologische en culturele context.
Geen plaats en geen tijd voor offsetting
Acties om bossen te beschermen en bomen te planten zijn nodig om de al aanwezige CO2-concentratie in de atmosfeer zoveel mogelijk te verminderen. Voor het realiseren van deze negatieve emissies zijn zeer grote oppervlakten land nodig. Het gevolg is dat er niet genoeg land beschikbaar is om ook op grote schaal offset-projecten op te zetten die de nog bijkomende uitstoot willen compenseren.
Ook een vliegtuigreis mét offset-project brengt extra CO2 in de atmosfeer die de klimaatcrisis versterkt. Het duurt tientallen jaren vooraleer boomplantacties renderen en grote hoeveelheden koolstofdioxide uit de atmosfeer hebben geabsorbeerd. De tijd om daarop te wachten hebben we niet meer.
Kortom: we hebben de ruimte noch de tijd om vliegreizen te rechtvaardigen met offset-projecten. Technische innovaties om de luchtvaart koolstofneutraal te maken, zijn noodzakelijk maar zijn ook nog niet voor morgen. De enige structurele oplossing is daarom het aantal vliegreizen drastisch te doen dalen.
Bomen planten als CO2-compensatie leidt af
De absolute topprioriteit om de klimaatcrisis te bestrijden is de verbranding van fossiele brandstoffen zo snel mogelijk elimineren. “Koolstofneutraal” en “CO2-compensatie” worden te vaak tot marketingtermen gereduceerd. Hierdoor worden bedrijven en individuen die in offset-projecten investeren, met een vals goed gevoel opgezadeld. Mensen die twijfelden of ze een vliegreis zouden boeken, doen het nu toch dankzij de belofte dat hun klimaatimpact gecompenseerd wordt.
Compensatie-projecten zullen nooit een structurele oplossing zijn voor de luchtvaart. Ze zijn een manier voor de sector om haar verantwoordelijkheid te ontlopen, en ze helpen om de levensstijl van een kleine minderheid te rechtvaardigen. Veel te veel vliegreizen worden als “essentieel” en “onvermijdelijk” voorgesteld. Tegelijk heeft meer dan 80 % van de wereldbevolking nog nooit gevlogen.
Sommige promotoren van compensatie-projecten geven ook toe dat de aangerekende prijs geen juiste weerspiegeling is van de kost van de CO2-uitstoot van de vliegreis. Dit zou het voor de reizigers veel te duur maken. Het verklaart waarom compensatie-projecten vooral in het Zuiden georganiseerd worden. Boomplantacties in eigen land zijn veel duurder.
Het is doodjammer dat op zich goede projecten voor bosbehoud en boomplantacties als offset-projecten worden gepromoot. Zulke initiatieven verdienen beter. Er zijn veel goede redenen om bossen te beschermen en bomen te planten. Het compenseren van vliegtuigreizen is daar geen van, ook al is het, toegegeven, een verleidelijke manier om aan fondsenwerving te doen.
Ik steun Greenpeace
|
|
|
|
YouTube |
|