Het schandaal rond de PFOS-vervuiling nabij de 3M-fabriek in Zwijndrecht blijft in het nieuws. Die vervuiling werd lang verzwegen voor omwonenden om de grote Oosterweelwerken niet in het gedrang te brengen. Terwijl vervuiler 3M steeds meer in het nauw raakt, zijn de grote werken voor Oosterweel ondanks protest wel gewoon van start gegaan. Dit dreigt de vervuiling verder te verspreiden. Daarom trokken burgers en Greenpeace naar de rechter. Die rechtszaak start vandaag.
Mensen die in de buurt van de 3M-fabriek wonen, maken zich terecht zorgen over de impact van die PFAS en PFOS-vervuiling op hun gezondheid. Die zogenaamde ‘forever chemicals’ breken zeer slecht af en stapelen zich zo gedurende jaren op in het lichaam, met grote risico’s voor de gezondheid als gevolg.
Uit bloedstalen bij omwonenden van de 3M fabriek in Zwijndrecht bleek dat zowat 9 op de 10 te hoge waarden van PFAS-stoffen (zoals PFOS) in het bloed hebben. Bijna 6 op de 10 zitten aan zulke hoge waarden dat ze op lange termijn potentiële gezondheidsklachten kunnen krijgen. Er zullen nu ook op grotere schaal bloedwaarden gemeten worden.
Vervuiler betaalt?
Bevoegd minister Zuhal Demir deed intussen wat onvermijdelijk was geworden, door vervuiler 3M (eindelijk) in gebreke te stellen. Het bedrijf zelf blijft onbeschaamd de gezondheidsimpact van haar productie minimaliseren, ondanks de wetenschappelijke consensus over de schadelijke effecten van PFOS en PFAS. 3M wil zich natuurlijk beschermen tegen toekomstige schadeclaims. Gelukkig schaart zowat iedereen zich nu achter het principe ‘vervuiler betaalt’ dat wij afgelopen zomer ook nog eens onder de aandacht brachten.
Er is ook goed nieuws. De milieuinspectie blaast de dading tussen bouwheer Lantis en vervuiler 3M op. Hiermee wordt het debat over de juridische verantwoordelijkheid van 3M opnieuw geopend. Ter herinnering: in deze dading gooiden 3M en Lantis het in 2018 op een akkoord met als gevolg dat de grootste kosten voor de opkuis van de vervuiling bij de belastingbetaler zouden terechtkomen en niet bij de vervuiler zelf.
Milieu en gezondheid eerst
Maar hoe is het zover kunnen komen? Hoe is het mogelijk dat deze vervuiling zo lang onder de radar bleef? Een parlementaire onderzoekscommissie buigt zich nog tot begin volgend jaar over de vele vragen over wat er misliep. Het is overduidelijk dat de controle op milieuvervuiling in Vlaanderen misloopt. Dat komt onder meer door de vele besparingen bij de bevoegde diensten. Maar ook bij het verlenen van vergunningen wegen gezondheid en milieu vaak minder door dan kortzichtige economische belangen.
Dat zien we in het Oosterweeldossier. Gigantische graafwerken voor nieuwe autowegen toch laten doorgaan in één van de meest vervuilde gronden van Europa? Geen probleem, zo blijkt. Voor de zomer werd een expertencommissie aangesteld die moest bepalen of de Oosterweelwerken veilig konden worden verdergezet. Maar hun rapport liet de belangrijkste vraag onbeantwoord: wat is een veilige PFOS-norm voor milieu en gezondheid?
Naar de rechter
Daarom stapten de omwonenden en Greenpeace begin augustus samen naar de rechtbank. We eisen dat de werken op een veilige manier gebeuren en dat alles in het werk wordt gesteld om te vermijden dat de PFOS-vervuiling zich nog verder kan verspreiden. Het voorzorgsprincipe moet worden toegepast bij verdere werken, vanuit de meest recente wetenschappelijke inzichten.
Met de dagvaarding eisten de omwonenden samen met Greenpeace ook dat er nu al een plan komt om de PFOS-vervuiling in hun gemeente op te kuisen, en dat de Oosterweelwerken die sanering niet onmogelijk maken. Tot slot worden grote vraagtekens geplaatst bij de onvergunde bovengrondse stortplaats voor de meest gevaarlijke en vervuilde gronden op de site van 3M, de zogenaamde ‘veiligheidsberm’.
Vandaag gaat deze rechtszaak echt van start. Er zal gepleit worden over de voorlopige en minimale veiligheidsmaatregelen voor veilige werken die we hebben geëist. Nadien zal ook ten gronde moeten beoordeeld worden of en hoe de werken op een veilige manier kunnen worden verdergezet zonder de vervuiling verder te verspreiden of sanering onmogelijk te maken, en zonder de gezondheid van omwonenden nog meer in gevaar te brengen.