Wie in de velden gaat wandelen of fietsen, heeft het al gezien én geroken: het mestseizoen is begonnen. Geen landbouw zonder bemesting, natuurlijk. Maar in Vlaanderen brengt een gigantische veestapel zoveel stront voort dat al die mest onmogelijk nog verwerkt kan worden. En dat leidt tot fraude en massale vervuiling van beken en rivieren in landbouwgebied. Stop deze natuurcrisis. De Vlaamse regering moet drastisch ingrijpen om het tij te keren.
Wat is nitraat?
Om het probleem goed te begrijpen, moeten we even terugkeren naar de biologieles. Planten hebben stikstof (N) nodig om te groeien. De landbouw gebruikt hiervoor meststoffen. Zowel dierlijke als kunstmatige mest bevatten deze voedingsstof in een vorm die gemakkelijk door organismen wordt opgenomen, namelijk nitraat (NO3). Al het nitraat dat niet door planten wordt opgenomen, spoelt uiteindelijk uit in beken en rivieren. Fosfaat (P) is net als stikstof een belangrijke plantvoedende stof en een essentiële bouwsteen in alle levende wezens.
Hoge concentraties nitraat en fosfaat in slootwater kunnen leiden tot woekerende blauwalg en woekerend eendenkroos. Blauwalg is schadelijk voor de gezondheid van mensen en dieren. Bovendien slinkt de biodiversiteit fors in waterlopen met snelle algengroei: algen onttrekken namelijk zuurstof aan het water wanneer ze afsterven, waardoor er “dode zones” ontstaan.
Hoe erg is het gesteld?
Het probleem is zeker niet nieuw, maar uit de officiële cijfers blijkt dat de waterkwaliteit in landbouwgebied al jaren achteruitboert. Hieronder leggen we uit hoe dat precies zit.
Op vaste meetplaatsen in gebieden met intensieve veeteelt en tuinbouw controleert de overheid of het water niet meer dan 50 mg nitraat per liter bevat. Die drempelwaarde werd ooit ingevoerd om mens en milieu te beschermen.
En dan nu de harde cijfers. Na een lichte daling bevond de curve zich sinds 2013 op een (veel te hoog) plateau, waarbij circa 20% van de meetpunten jaarlijks minstens één overschrijding van de 50 mg drempelwaarden lieten optekenen. De overheid kijkt dus in de eerste plaats naar het percentage van ‘rode’ meetpunten.
In het winterjaar 2017-2018 klom de curve weer naar 28%, en voor 2018-2019 was maar liefst 38% van de meetpunten in overtreding. Nu moet je weten dat de Vlaamse regering zich met haar vorig mestactieplan (MAP5) als doel had gesteld om niet meer dan 5% rode meetpunten over te houden. Er gaapt dus een enorme kloof tussen doelstelling en realiteit.
Het laatste winterjaar 2019-2020 sloot af op 32% van de meetpunten met minstens één overschrijding van de 50 mg nitraat per liter drempelwaarde. Dat lijkt een lichte verbetering in vergelijking met het jaar ervoor, maar kijken we ook naar andere belangrijke indicatoren dan zien we eigenlijk een verdere stijging van de jaarlijkse gemiddelde concentraties nitraat in ons water.
Anders gezegd: het gaat de compleet verkeerde kant uit.
Wat is de bron van nitraatvervuiling?
In het kort: het uitspoelen van dierlijke en kunstmest. De enorme Vlaamse veestapel (van om en bij de 49 miljoen varkens, kippen en runderen) zet zeer hoge druk op landbouwers. Hun mestoverschot moet in principe correct verwerkt worden, maar dat kost deze boer.inn.en veel geld. In een markt met flinterdunne marges leidt dat al makkelijk tot fraude, waarbij dierlijke mest toch wordt gedumpt op gronden die eigenlijk al overbemest zijn. In deze context kan de Vlaamse veeteelt nooit binnen de grenzen van ons milieu te blijven. We kunnen dus niet om de afbouw van onze veestapel heen.
Wie op een kaart de rode meetpunten naast de gemeenten met een hoge veeconcentratie legt, ziet trouwens meteen een opvallende correlatie tussen intensieve veeteelt en watervervuiling.
Ja maar, hoor je wel eens, de slechte resultaten zijn het gevolg van de extreme droogte in de voorbije jaren. Landbouwers rijden in het voorjaar de mest op hun velden uit met een “normale zomer” met voldoende neerslag in gedachte. Maar bij lange droogteperiodes in het groeiseizoen groeien gewassen minder goed, wat leidt tot minder opname van stikstof en fosfor. Daardoor blijft er meer stikstof en fosfor op het land liggen, die uitspoelt in de beken en rivieren.
Het klopt dat droogte een factor is, maar ze mag niet als uitzonderlijke situatie worden ingeroepen: drogere groeiseizoenen zijn helaas een nieuwe realiteit als gevolg van de klimaatopwarming. Als droogte de nitraatvervuiling verergert, wil dat zeggen dat onze overheid drastischer moet ingrijpen.
Het zijn een aantal “cowboys” in de landbouwsector die het voor iedereen verpesten, is ook een vaak gehoorde verklaring. Natuurlijk spelen slechte bemestingspraktijken en mestfraude een rol bij slechte waterkwaliteit. Daarom is het goed dat er eindelijk hard wordt opgetreden tegen de maffiapraktijken van enkele grote spelers. Maar zulke fraude vormt slechts de top van een falend landbouwbeleid. Het is een symptoom, maar niet de kern van het probleem: we hebben een veel te hoge veeconcentratie.
In de strijd voor properder water hebben we veel minder veefabrieken nodig, en meer grondgebonden agro-ecologische landbouw. Dat bevestigt ook het Europese milieuagentschap in een nieuw rapport.
Steun onze boer.in.nnen
Het gangbare Vlaamse landbouwmodel is niet alleen tot op de draad versleten in het licht van de klimaat- en biodiversiteitscrisis, maar leidt ook tot sociale wantoestanden. Kleinere boer.inn.en worden opgesloten in een groeimodel dat hen steeds dieper in de schulden duwt. Hogere tarieven voor mestbeheer zijn dan een strop rond hun nek, zoals hierboven beschreven.
De nodige transitie naar meer ecologische landbouw moet daarom altijd hand in hand gaan met financiële steun en compensaties voor onze landbouwers, op Vlaams maar zeker ook op Europees niveau.
Van natuurcrisis naar oplossing
Net als Nederland zit Vlaanderen in het oog van een natuurcrisis: onze waterkwaliteit gaat achteruit en we stikken in de stikstof. Dat maakte ook de Raad van Vergunningsbetwistingen onlangs duidelijk met zijn zogenaamde stikstofarrest. Structurele hervormingen – zoals de afbouw van onze veestapel – zijn onvermijdelijk geworden om onze natuur te beschermen.
We willen:
- een oplossing die het mestprobleem écht aanpakt, met maatregelen om de veestapel af te bouwen en steun voor getroffen veeboer.inn.en
- Geen megastallen in Vlaanderen, meer grondgebonden agro-ecologische landbouw
Greenpeace heeft begin maart een ingebrekestelling gestuurd naar de bevoegde Vlaamse minister van Omgeving, Zuhal Demir. De Vlaamse regering heeft dan 30 dagen om te reageren. Anders stappen we naar de rechter voor een betere waterkwaliteit.
Steun onze eis, teken de petitie!
|
|
|
|
YouTube |
|