การขยายตัวของการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์
ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์นับว่าเป็นหนึ่งในวัตถุดิบในการผลิตอาหารสําหรับปศุสัตว์แทนที่เศษข้าวหักเนื่องจากมีราคาถูกกว่า ในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมาความต้องการบริโภคเนื้อสัตว์ของโลกขยายตัวเพิ่มขึ้น ทําให้ความต้องการการผลิตข้าวโพดเพิ่มมากขึ้น ประเทศไทยมีกําลังการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ปีละประมาณ 5 ล้านตัน
ภาพถ่ายดาวเทียมในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา เผยให้เห็นว่าพื้นที่ตอนบนของประเทศไทยมีการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เพิ่มขึ้นกว่า 4 เท่า เป็น 2,430,419 ไร่ ในช่วงปี 2550 และ 2555 เป็นช่วงที่จังหวัดต่าง ๆ ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยมีการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เพิ่มมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด โดยจังหวัดที่มีพื้นที่ปลูกข้าวโพดมากที่สุดในทุก ๆ ปี 2 อันดับแรก ได้แก่ จังหวัดน่านและจังหวัดเชียงราย
ความไม่เป็นธรรมของเกษตรพันธสัญญา
ภายใต้หมอกควันมลพิษที่ปรากฎ เกษตรกรมักถูกมองเป็นจำเลยของสังคม แต่แท้จริงแล้วยังมีโครงสร้างที่ผลักให้เกษตรกรต้องตกอยู่ในวังวนเช่นนี้ การคุกคามของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์นั้นไม่ได้มาพร้อมกับรายได้เพียงอย่างเดียว แต่มาพร้อมกับหนี้สินของเกษตรกรจากการกู้ยืมทั้งในและนอกระบบเป็นวังวนที่หลุดไม่ออก
ระบบเกษตรพันธสัญญาส่งเสริมให้อุตสาหกรรมเกษตรเติบโตและขยายตัวอย่างรวดเร็ว โดยได้รับการส่งเสริมโดยบริษัทเอกชนอย่างครอบคลุมทุกขั้นตอน เมื่อเกษตรกรอิสระมีจำนวนลดลงเรื่อย ๆ เนื่องจากไม่สามารถอยู่รอดได้ ก็กลายเป็นการรวบกินของบริษัทอุตสาหกรรมรายใหญ่ ควบคุมทั้งกลไกทางตลาดและราคา รวมถึงยังส่งผลให้เกิดการลดทอนหลากหลายของสายพันธุ์สัตว์และจำนวนเกษตรกรรายย่อย
การเข้ามาของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ยังได้คุกคามทั้งวิถีชีวิตวัฒนธรรมไร่หมุนเวียนและความหลากหลายทางชีวภาพของพืชพรรณท้องถิ่น และเปลี่ยนให้ชนพื้นเมืองกลายเป็น “ชาวเขา” ผู้เป็นอื่นและเป็นจำเลยทางวาทกรรมการทำลายป่าด้วยไร่เลื่อนลอย อีกทั้งการรุกคืบเข้ามาของกลุ่มทุนขนาดใหญ่ได้เปลี่ยนวิถีชีวิตของชนพื้นเมืองให้อยู่กับวังวนหนี้สิน เนื่องจากไม่มีเงินทุนพอที่จะลงทุนเพาะปลูกได้
นโยบายภาครัฐที่เอื้อต่อการลงทุนข้ามพรมแดน
ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เป็นผลิตภัณฑ์เกษตรตัวหลักในการประกันราคาของภาครัฐตลอดมาจนถึงปัจจุบัน ร่วมกับสินค้าเกษตรอีก 4 ชนิด คือ ข้าว มันสำปะหลัง ปาล์มน้ำมัน และยางพารา นอกจากนั้น ยังมีการสนับสนุนให้ปลูกผ่านกลไกลต่าง ๆ เช่น โครงการสี่ประสาน ซึ่งเป็นการทำงานระหว่างรัฐ สถาบันการเงิน เกษตรกร และบริษัท และยังมีมาตรการหลักของรัฐไทยที่ส่งเสริมอุตสาหกรรมเนื้อสัตว์ให้สามารถนำเข้าข้าวโพดเลี้ยงสัตว์จากประเทศเพื่อนบ้านได้สะดวกโดยที่ยังคงผลประโยชน์สูงสุดมาตั้งแต่ปี 2543 คือ มาตรการลดภาษีนำเข้าข้าวโพดเลี้ยงสัตว์เหลือ 0%
ภาคเหนือเป็นภูมิภาคที่มีการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์มากที่สุดของประเทศไทย โดยเริ่มตั้งแต่ประมาณปี 2543 และเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดดหลังจากปี 2546 ที่รัฐได้นําเกษตรพันธะสัญญาไปใช้ในโครงการยุทธศาสตร์ความรวมมือทางเศรษฐกิจอิรวดี เจ้าพระยาแม่โขง (ACMECS) ร่วมกับประเทศกัมพูชา สปป.ลาว เมียนมาร์ เวียดนาม และไทย ซึ่งเปิดโอกาสให้บริษัทเกษตรของไทยสามารถริเริ่มลงทุนอุตสาหกรรมเกษตรภายใต้ระบบเกษตรพันธสัญญากับเกษตรกรในประเทศเพื่อนบ้าน และนับเป็นการเริ่มต้นการขยายการลงทุนของบริษัทเกษตรยักษ์ใหญ่ของไทย
อย่างไรก็ตาม สิ่งที่ยังขาดหายไปในกลไกทางกฎหมายและการกำหนดนโยบายคือ ภาระรับผิดของภาคธุรกิจอุตสาหกรรมที่เชื่อมโยงกับผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมและสุขภาพที่เกิดขึ้นตลอดห่วงโซ่การผลิต
Hazibition : นิทรรศการใต้ฝุ่น เปิดต้นตอปัญหาฝุ่นควัน