‘คําป่าหลาย’ มีระบบนิเวศที่หลากหลาย

ป่าในพื้นที่ “คําป่าหลาย ส่วนใหญ่เป็นระบบนิเวศป่าเต็งรัง มีระบบนิเวศย่อย ๆ หลากหลายและโดดเด่นเฉพาะตัว บางพื้นที่เป็นที่ราบเนื้อดินลึกพบต้นไม้หนาแน่นมีระบบนิเวศ ลานหินเป็นป่าโปร่ง ต้นไม้กระจายตัวห่าง ๆ กัน บริเวณที่ลาด เชิงเขา มีร่องน้ําตามธรรมชาติ ป่ามีความหลากหลายของชนิด ต้นไม้สูง พบพรรณไม้ถึง 56 ชนิด ซึ่งพืชพรรณเหล่านี้คือความมั่นคงทางอาหารของชุมชน

นั่นแสดงให้เห็นว่าระบบนิเวศพื้นที่คําป่าหลายไม่ใช่ป่าเสื่อมโทรม

ระบบนิเวศ "โคก อ่อง ห้วย" สัมพันธ์กับในฐานะพื้นที่ต้นน้ํา ที่ไหลลงสู่แม่น้ําโขง

"โคก" คือที่ดินที่นูนสูงขึ้นคล้ายเงิน เป็นแหล่งความหลากหลายทางชีวภาพ สําคัญของระบบนิเวศ เป็นแหล่งความมั่นคงทางอาหาร และการดํารงชีพ ในชีวิตประจําวันของคนในชุมชน ไม่เพียงเท่านั้นโคกยังเป็นแหล่งต้นนํ้า หรือที่เรียกว่า "ฮ่อง” สายเล็กๆ ก่อนไหลรวมเป็น “ห้วย” และไหลลง สู่แม่น้ําสาขา หรือไหลลงสู่แม่น้ําโขง

“โคกต่าง ๆ เป็นแหล่งต้นน้ํา และพลาญหินเป็นแหล่งกักเก็บน้ํา”

ระบบนิเวศพลาญหิน หรือ ลานหิน เป็นพื้นโล่งกว้าง มีชั้นดินบาง ๆ ปกคลุมบางจุด ใต้พลาญหินเป็นหินทรายที่ทําหน้าที่คอยกักเก็บน้ํา ที่ไหลลงตามรอยแตกของหินและพื้นที่โดยรอบเหมือนเป็นฟองน้ําและค่อยปล่อยน้ําซึมออกมาตลอดทั้งปี นิเวศพลาญหินมีความเปราะบางและมีโอกาสได้รับผลกระทบจากกิจกรรมของมนุษย์และการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมได้ง่าย

ฮ่องถ้ําเม่น

ต้นนํามาจากโคกวัดพาน ไหลลงมา บริเวณพลาญหินทรายถ้ำเม่นมีนํ้าไหลตลอดทั้งปี เป็นแหล่งโอเอซีสของป่าบริเวณนี้ ก่อนที่จะไหลลงนาหาด