จอยซ์ คุณแม่อายุน้อยที่ต้องหารายได้เพื่อเลี้ยงดูลูกๆ ของเธอด้วยการเก็บขยะพลาสติกในบ่อขยะดันโดรา ในเมืองไนโรบี แทนการเป็นเกษตรกรทำไร่อย่างที่เธอเคยฝัน อาชีพนี้ทำให้เธอต้องเผชิญกับมลพิษ สารพิษที่อยู่ในอากาศจนเป็นอันตรายต่อปอด และปัจจุบัน การไปโรงพยาบาลแทบจะกลายเป็นส่วนหนึ่งในชีวิตประจำวันของเธอ อย่างไรก็ตามในทุก ๆ เช้าเธอยังคงต้องออกไปเก็บขยะพลาสติกที่บ่อขยะแห่งนั้นเพราะเธอไม่มีทางเลือก
เมื่อกลุ่มประเทศพัฒนาแล้วส่งออกขยะพลาสติกมหาศาล จุดเริ่มต้นของความอยุติธรรมในแอฟริกาที่ลุกลาม
เรื่องราวของจอยซ์เป็นหลักฐานชิ้นสำคัญต่อสถานการณ์ที่เกิดขึ้นกับกลุ่มผู้หญิงแอฟริกัน ที่ชีวิตของพวกเธอต้องถูกบีบให้ดิ้นรนมากขึ้นเรื่อย ๆ และต้องเผชิญกับวิกฤตที่พวกเธอไม่ได้เป็นคนก่อ พวกเธอเหล่านี้เปรียบเสมือนกระดูกสันหลังของชุมชนที่พยายามเอาชีวิตรอดจากการเสื่อมสลายของสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัย อีกทั้งยังเป็นคนกลุ่มแรก ๆ ที่ต้องเจอกับผลกระทบของวิกฤตสภาพภูมิอากาศและมลพิษพลาสติก
แม้ว่าวิกฤตมลพิษพลาสติกที่เกิดขึ้นทั่วโลกอาจส่งผลกระทบต่อเราทุกคน แต่เราแต่ละคนในแต่ละพื้นที่อาจได้รับความรุนแรงจากผลกระทบนี้ไม่เท่ากัน ทั้ง ๆ ที่แอฟริกาเป็นประเทศที่ก่อมลพิษพลาสติกให้กับโลกน้อยที่สุด แต่บัดนี้ ทั้งแม่น้ำ ชายฝั่งทะเล และเมืองหลายเมืองเต็มไปด้วยขยะพลาสติกปริมาณมหาศาล ปัจจุบันการบริโภคทั่วโลกมีพลาสติกที่ใช้ครั้งเดียวทิ้งมากมายจนล้นเกิน ยิ่งไปกว่านั้นยังถูกบิดเบือนด้วยการฟอกเขียวต่าง ๆ เช่น สามารถรีไซเคิลได้ ใช้ซ้ำได้ หรือแม้กระทั่งเป็นส่วนหนึ่งในการหมุนเวียน สิ่งที่ตามมาคือพื้นที่ของชุมชนท้องถิ่นกลายเป็นจุดทิ้งขยะมหาศาลภายใต้ระบบการค้าโลก ทำให้กลุ่มคนเปราะบางโดยเฉพาะผู้หญิง ถูกทิ้งให้เผชิญกับสารพิษที่มากับขยะเหล่านี้เพียงลำพัง
สถานการณ์ที่เกิดขึ้นไม่ใช่เรื่องบังเอิญ แต่มันถูกวางแผนมาอย่างเป็นระบบ นี่คือระบบที่ให้ความสำคัญกับผลกำไรของกลุ่มบริษัทมากกว่าชีวิตมนุษย์ นี่คือการใช้ประเทศกำลังพัฒนาเป็นที่ทิ้งขยะ และระบบนี้จะต้องยุติได้แล้ว ที่ผ่านมา กรีนพีซ แอฟริกา ส่งข้อความถึงบริษัท Coca-Cola’s ที่ตั้งอยู่ในโจฮันเนสเบิร์ก แอฟริกาใต้ต้องการอนาคตที่แตกต่างออกไป อนาคตที่บริษัทเหล่านี้ต้องมีภาระรับผิดชอบต่อชุมชนท้องถิ่น โดยเฉพาะกลุ่มผู้หญิงที่จะต้องได้รับการปกป้องและการสร้างเสริมพลังกายและใจ
สนธิสัญญาพลาสติกโลกจะต้องให้ความสำคัญกับผู้คนมากกว่าผลกำไรของกลุ่มทุน
ผู้คนหลายล้านคนทั่วโลกกำลังรวมตัวเป็นหนึ่งเดียวกันเพื่อเรียกร้องสนธิสัญญาพลาสติกโลกที่เข้มแข็งและมีผลผูกพันระยะยาว สนธิสัญญานี้จะต้องไม่เป็นเพียงข้อตกลงที่คลุมเครืออีกฉบับหนึ่ง แต่จะต้องสร้างความเป็นธรรม เราเรียกร้องให้สนธิสัญญาโลกฉบับนี้จะต้องมีทิศทาง ดังนี้
- จำกัดและลดการผลิตพลาสติกทั่วโลก เริ่มต้นจากพลาสติกที่ใช้ครั้งเดียวทิ้ง
- กำหนดให้ผู้ก่อมลพิษจะต้องมีภาระรับผิดชอบตลอดวงจรชีวิตพลาสติก ตั้งแต่ขั้นตอนการขุดเจาะน้ำมัน การผลิตพลาสติกที่ใช้ครั้งเดียวทิ้ง ไปจนถึงพลาสติกหลังการใช้งาน
- แบนสารเคมีที่เป็นพิษที่มีข้อกังวลในการผลิตพลาสติกและแบนการส่งออกพลาสติกของประเทศพัฒนาแล้วไปยังประเทศกำลังพัฒนา
- ให้ความสำคัญกับข้อเรียกร้องของกลุ่มที่อยู่ด่านหน้าในการเผชิญกับมลพิษพลาสติก เช่น ผู้คนที่มีอาชีพเก็บขยะ ธุรกิจขนาดเล็กที่แยกขยะเพื่อรีไซเคิล และกลุ่มชนเผ่าพื้นเมืองชาติพันธุ์
- การันตีให้ได้ว่าเสียงของชาวแอฟริกันจะมีความหมาย โดยเฉพาะเสียงของกลุ่มสตรีในการพัฒนาสนธิสัญญา ทั้งการเจรจารวมและการพัฒนาระบบเศรษฐกิจที่ยั่งยืนขึ้น
- ปกป้องสุขภาพของผู้คน โดยเฉพาะชุมชนที่ตั้งอยู่ใกล้โรงเผาขยะ บ่อขยะ และเขตผลิตพลาสติก
สิ่งที่พวกเรากำลังรณรงค์นี้ไม่ได้รณรงค์เพื่อสิ่งแวดล้อมที่ปลอดภัยเพียงอย่างเดียว แต่เรารณรงค์เพื่อความปลอดภัยของสุขภาพผู้คนและสร้างความเป็นธรรม
สารคดีเรื่อง Dumped: A Waste Picker’s Story ถ่ายทำในเคนยาโดย กรีนพีซ แอฟริกา เราพยายามทำให้เสียงของจอยซ์ดังขึ้นเพื่อให้ผู้กำหนดนโยบายระดับโลกได้ยิน ส่วนในแอฟริกาใต้ เราเรียกร้องการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุอย่างเท่าเทียม ด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์และสิทธิมนุษยชน
กลุ่มผู้หญิงอย่างจอยซ์ ไม่ใช่กลุ่มที่ต้องรอความช่วยเหลือ พวกเธอจะกลายเป็นผู้นำในการสร้างความเปลี่ยนแปลงเมื่อพวกเธอได้รับโอกาสนั้น จอยซ์และชุมชนของเธอไม่ควรจะต้องเลือกตัวเลือกระหว่างต้องใช้ชีวิตให้อยู่รอดกับใช้ชีวิตอย่างปลอดภัย และพวกเธอไม่จำเป็นต้องทนแบกรับต้นทุนของวิกฤตที่เธอไม่ได้ก่อ
อนาคตที่ไร้พลาสติกไม่ใช่เรื่องเพ้อฝัน แต่เป็นการตัดสินใจระดับโลก ดังนั้นผู้นำระดับโลกต้องทำให้มันเกิดขึ้นจริง
Dr Oulie Keita ผู้อำนวยการบริหาร กรีนพีซ แอฟริกา
Safina Okumu บรรณาธิการเนื้อหา กรีนพีซ สากล ประจำเมืองไนโรบี เคนยา
บทความนี้แปลจากต้นฉบับ อ่านบทความต้นฉบับ
ร่วมสนับสนุนการทำงานของกรีนพีซ
เราส่งต่อเรื่องราวดี ๆ ที่จะช่วยให้การปกป้องสิ่งแวดล้อมและสิทธิชุมชนเป็นเรื่องน่ารู้ เข้าถึงง่ายและสามารถนำไปปรับใช้ต่อไปได้
